محمد جواد روح

 

فرشاد کاس‌نژاد

 

انتخاب دیه‌گو مارادونا از سوی نسل جوان‌تر به عنوان بازیکن برتر قرن قابل درک بود. او فرزند فوتبال مدرن و امروزی دو دهه پایانی قرن بود. عصری که او قابلیت‌های حیرت انگیز فردی‌اش را با قدرت بدنی در‌هم آمیخت و در جام‌های جهانی این دوران و لیگ‌های دشوار اسپانیا و ایتالیا حضور یافت. رکوردشکنی‌های او در بازار نقل و انتقالات - که یکی از ویژگی‌های فوتبال آن عصر است- سه بار پیاپی تکرار شد. او در 1978 با رقم یک میلیون پوند به بوکا جونیورز پیوست که برای یک بازیکن تین ایجر رکوردی به شمار می‌رفت. انتقال او با سه میلیون پوند در 1982 به بارسلونا رکوردی جهانی بود و وقتی دو سال بعد با رقم پنج میلیون پوند به ناپل پیوست، رکورد جهانی دیگری به جای گذاشت.

دیه‌گو برخلاف بازیکنان آمریکای جنوبی که پس از مدتی زندگی در اروپا، اروپایی شدند، خوب یا بد، اروپایی نشد. آرام نگرفت و یاغی‌گری از نوع آرژانتینی‌اش گاه و بی‌گاه زبانه کشید. وقتی شروع به حرف زدن کرد کسی جلو‌دارش نشد ولی وقتی پا به توپ دوید، مهارناپذیرتر بود.

فوتبال با رفتن مارادونا آخرین یاغی‌اش را از دست داد. آخرین نافرمانش را، آخرین شورشی‌اش را، آخرین لشکر یک نفره‌اش را.

   فقر بد است، سخت است. طعمش را چشیده‌ام. فقر باعث می‌شود همه چیزهایی که می‌خواهید، صرفاً یک رؤیا باشد. اگر کسانی که ثروت زیادی دارند، کمی کم‌تر داشتند و اگر کسانی که چیزی ندارند، کمی بیشتر داشتند، عدالت بیشتری برقرار می‌شد.

 پاهایم را بریدند و نگذاشتند از خودم دفاع کنم. من مواد مخدر مصرف نکردم. نمی‌دانم چه اتفاقی افتاده است. قسم می‌خورم دوپینگ نکردم اما آنها به حرفم توجه نمی‌کنند.

 من نسبت به بقیه برتری دارم زیرا خواست خدا بوده است. خدا باعث شده من خوب بازی کنم. او وقتی متولد شدم، این توانایی را به من داد. به همین دلیل است که هر وقت وارد زمین می‌شوم، صلیب می‌کشم. اگر این کار را نکنم، یعنی به خدا خیانت کرده‌ام.

 فوتبال زیباترین و سالم‌ترین ورزش دنیاست. فوتبال نباید تاوان اشتباهات مرا بدهد. توپ تقصیری ندارد و کثیف نمی‌شود.

 دیوانگی واقعاً ترسناک است. در آسایشگاه روانی، من حس جک نیکولسون در فیلم «دیوانه از قفس پرید» را داشتم. در آن بیمارستان، مردی بود که فکر می‌کرد رابینسون کروزو است و وقتی من می‌گفتم مارادونا هستم، هیچ کس حرفم را باور نمی‌کرد.

 اگر بمیرم، بازهم می‌خواهم متولد شوم و دوباره فوتبالیست شوم. دوباره بازهم می‌خواهم دیگو آرماندو مارادونا شوم. من کسی بودم که ملت را شاد کردم و همین برایم کافی است.

 فوتبال مرا آزار نمی‌دهد اما افرادی که آن را احاطه کرده‌اند، چرا. اینکه بعضی مدیران بیش از باشگاه‌شان برای گرفتن یک عکس با شخصی مشهور تلاش می‌کنند، برایم آزار دهنده است.

    حالا که مارادونا از این دنیا رفته، همه از دوران باشکوه بازی‌اش می‌گویند یا زندگی پرحاشیه شخصی‌اش. کمتر کسی دوست دارد به دوران مربیگری او بپردازد که چیزی جز ناکامی و سقوط نبود. بخصوص زمانی که هدایت تیم ملی آرژانتین را برعهده گرفت.

آرژانتین در راه رسیدن به جام جهانی ۲۰۱۰ به مشکل خورده بود و حتی ممکن بود به آفریقای جنوبی نرسد. همه موافق بودند که کمبود یک رهبر در رختکن حس می‌شود. این همان موضوعی بود که مارادونا در مصاحبه‌ای با ال گرافیکو در مورد آن صحبت کرده بود. خورخه ریبولزی، دستیار باسیله، بعدها مارادونا را متهم کرد که از بازیکنان خواسته مقابل شیلی مغلوب شوند تا او هدایت آلبی سلسته را بر عهده گیرد. رئیس فدراسیون تصمیم گرفت تا روی مارادونا ریسک کند.

مارادونا شاید بیشتر به خاطر این انتخاب شد که بتواند حس احترام و تعهد را به بازیکنانی که خروار خروار پول داشتند و برای تیم ملی ارزشی قائل نبودند، القا کند اما همانطور که انتظار می‌رفت، دو سال دوران حضور مارادونا با تضاد و تعارضات فراوان همراه بود. ریکلمه که بازیکنی وفادار به سرمربی قبلی بود، از حضور در تیم ملی انصراف داد. او از گفتن نام مارادونا خودداری می‌کرد و از او به عنوان «سرمربی» نام برد. مارادونا بازی‌های خانگی را دور از ال مونومنتال برگزار کرده و خواسته‌های متفاوتی از بازیکنان حاضر در فوتبال آرژانتین و شاغل در اروپا داشت.

تصمیمات او بسیار بحث برانگیز بود و باعث عدم‌اعتماد به نفس بازیکنانی شد که پیش از این برای سرمربیانی چون پپ گواردیولا، ژوزه مورینیو یا الکس فرگوسن بازی می‌کردند. بدتر از همه نتایج تیم در جام جهانی بود. آرژانتین در بازی یک‌چهارم نهایی مقابل آلمان ۴-صفر باخت و با نتیجه‌ای تحقیر‌آمیز حذف شد. این مهم‌ترین دوره مربیگری او بود که بازتابی کامل از مارادونای مربی داشت.

آدم‌ها عادت دارند از اسطوره‌های‌شان چهره‌ای بدون اشتباه و مقدس بسازند و آنها را تقدیس کنند. بعد هم لابد در مقایسه خودشان و اسطوره‌شان حس می‌کنند چقدر کم هستند و حسرت می‌خورند اما مارادونا از جهات بسیاری یکی بود مثل سایر آدم‌ها. مثل آدم‌هایی که دوستش داشتند. اشتباه می‌کرد و همیشه راه راست را نمی‌رفت. خیلی از آنهایی که زندگی خارج از زمین مارادونا را مورد نکوهش قرار می‌دهند، در جمع‌های خودمانی می‌گویند: «دمش گرم اونطور که می‌خواست زندگی کرد».

مارادونا واقعاً هم اونطوری که می‌خواست زندگی کرد. خانواده و دخترانش را دوست داشت. مستندهایش هست که چقدر به آنها عشق می‌ورزد و بعد در همان اثنا هرشب را در نایت‌کلاب‌های ناپل صبح می‌کند. عیاشی‌های او در سن جوانی زبانزد بوده‌اند و همین‌ها وجهه‌ای کاملاً زمینی به او داده بود.

آدم‌ها شخصیت بیرون از زمینش را دوست داشتند چون حس می‌کردند دقیقاً مثل خودشان است.

بگذریم که در سال‌های گذشته این جایز‌الخطا بودن را به دائم‌الخطا بودن تبدیل کرد و آنقدر در خوشگذرانی افراط کرد که رسانه‌های دنیا در تفاهمی نانوشته سعی کردند دیگر خیلی رفتار او را پوشش ندهند تا ذهنیت هواداران پیش از این مخدوش نشود. لابد یادتان هست یک سال پیش چه ویدیویی از دیه‌گو و دوستانش منتشر شد و همه را به این نتیجه رساند که او دارد به خودش ضربه می‌زند. دیگر حتی سرسخت‌ترین هوادارانش هم نمی‌توانستند بگویند «خوش به حالش اونجوری که می‌خواد زندگی می‌کنه». مارادونا داشت خودش را تباه می‌کرد.

تاریخ نشان داده که نبوغ به جنون منتهی می‌شود. سیر زندگی مارادونا شاید برای بعضی‌ها عجیب باشد اما اگر کمی دقیق‌تر به آدم‌های نابغه-به معنای واقعی- تاریخ نگاه کنیم، رگه‌هایی از جنون را در زندگی‌شان می‌بینیم. انگار در این دنیا هرچه‌قدر باهوش‌تر، نابغه‌تر و منحصربه‌فردتر باشی باید مصائب بیشتری تحمل کنی. یک بده‌بستان ماورایی است. باید هزینه نبوغت را پرداخت کنی! و مارادونا این کار را کرد؛ تا قران آخر.

بعد از درگذشت مارادونا، آصف کاپادیا که همین سال گذشته فیلمی مستند از زندگی او را بر پرده برده بود و ساعت‌ها با دیه‌گو مصاحبه کرده بود و فیلم‌های شخصی او را کاویده بود، حرفی درباره‌اش زد که شاید جان کلام درباره مارادونا باشد؛ «او در شهرت خودش زندانی شده بود.»

در جایی خواندم در فیلم تکان‌دهنده «آمادئوس»، که روایتگر سال‌های پایانی زندگی موتزارت است و البته اغراق شده است و سندیت تاریخی ندارد، سالییری، آهنگساز دربار وین، نمی‌تواند درک کند که چرا چنین نبوغی به موتزارت ارزانی شده است. او موتزارت را شایسته چنین ودیعه‌ای نمی‌داند و از این رو به ساختن مسیری دست می‌زند که به مرگ این نابغه موسیقی منتهی می‌شود. نبوغ موتزارت، مرگ غم‌انگیزی را برای او رقم زد. میکل آنژ نیز در سرتاسر زندگی‌اش، در چنگال نبوغ اسیر شده بود و آرزوی مرگ می‌کرد تا رهایی یابد. داستان بتهوون نیز همین گونه بود؛ نبوغ او را به انزوا کشاند. نبوغ رنج می‌آورد و این چیزی است که سالییری از درک آن عاجز بود. او نمی‌دانست این عطیه به کسی بخشیده می‌شود که تاب تحمل رنج ناشی از آن را نیز داشته باشد.

رومن رولان، در کتاب زندگی میکل آنژ می‌نویسد: «هر که از کیفیت نبوغ بی‌خبر است، باید نگاهی به میکل آنژ افکند».

نماد این مسأله در فوتبال قاعدتاً مارادوناست. نبوغ او باعث شهرت، محبوبیت، انزوا و تباهی‌اش شد. حتی شاید دلیل مرگ زودرسش.

اخیراً سریالی در نتفلیکس پخش شد که حالا سایت‌های اشتراک فیلم فارسی هم آن را برای مخاطبان ایرانی به نمایش در‌آورده‌اند. سریالی که رکورد بیننده‌های نتفلیکس را هم شکانده. The Queen Gambit. سریالی درباره یک نابغه شطرنج. سریال با اینکه خیالی است اما به خوبی توانسته مصائب نابغه بودن را نشان دهد. انگار فرقی ندارد در چه حوزه‌ای فعالیت می‌کنی، از یک جایی به بعد اگر خیلی نابغه باشی دنیا تو را به سمت تباهی می‌کشاند!

مارادونا 24 سال پس از آخرین حضورش به عنوان مربی در فوتبال باشگاهی آرژانتین که هدایت راسینگ در سال 1995 بود، در سپتامبر سال گذشته به عنوان سرمربی تیم خیمناسیا انتخاب شد که مشکلات بسیاری داشت. او پس از دوران حضورش در تیم ملی به الوصل و الفجیره در امارات پیوست و سپس هدایت دورادوس در دسته دوم مکزیک را بر عهده گرفت.

وقتی خیمناسیا او را انتخاب کرد، دیه‌گو احساس کرد بار دیگر جوان شده است. در نهایت یک تیم در سطح اول کشور خودش خواهان حضور او شده بود. با این حال مأموریت او غیرممکن به نظر می‌رسید؛ سقوط حتمی بودال پس از هفت شکست متوالی- که سه شکستش پس از حضور او بود- خیمناسیا توانست برابر گودوی کروز به پیروزی برسد تا یک بازگشت غیرممکن را آغاز کند. او آن روز در رختکن رقصید و ویدیوی رقصش همه جا منتشر شد- خصوصاً که به تازگی به دلیل عمل جراحی زانو در راه رفتن مشکل داشت.

بر اساس قانون دسته اول، سه باشگاهی که در طول سه فصل اخیر بدترین میانگین امتیاز را داشته باشند، از جمع 24 تیم دسته اول جدا می‌شوند. امتیازات در طول فصول عادی و همچنین کوپا دلا سوپرلیگا در پایان فصل شمارش می‌شوند.

وقتی فصل عادی 20- 2019 در اوایل مارس به پایان رسید، خیمناسیا به رده نوزدهم صعود کرد اما پس از سه فصل دشوار بدترین میانگین امتیاز را داشت. آنها تنها چند بازی در کوپا دلا سوپرلیگا داشتند که می‌توانست آنها را نجات دهد و در همان زمان بود که شیوع جهانی ویروس کرونا باعث تعطیلی فوتبال شد. فدراسیون فوتبال آرژانتین تصمیم گرفت که سقوط تیم‌ها را لغو کند و این بهترین خبر برای مارادونا بود.

دیه‌گو در تولد 60 سالگی خود گفت: «من اطمینان داشتم که ما نجات پیدا می‌کنیم اما نه به این شکل. بسیار می‌گویند که این دست خدای جدیدی است اما من از دست خدا می‌خواهم که شیوع ویروس را متوقف کند تا مردم بتوانند بار دیگر با خوشحالی زندگی کنند.»