تاریخ در آینه آزادی
دیگ جوشانی که دیگر نمی‌جوشد
محسن ذاکری
خبرنگار
کمی بیش از نیم قرن از سال 1350 که ورزشگاه آزادی برای میزبانی از بازی‌های آسیایی 1974 تهران ساخته شد، می‌گذرد. این مدت زمان عمر مفید برای یک سازه در شرایط نگهداری نامطلوب همانند ایران است و هر سازه‌ای حتی بهترین و مهندسی‌ترین سازه‌ها را به مرز بازسازی می‌رساند. درست مانند آنچه که این روزها ورزشگاه پیر آزادی با آن دست به گریبان است. پس از اتمام فصل گذشته فوتبال ایران مسئولان ورزشگاه اعلام کردند که عملیات بازسازی ورزشگاه فوتبال آغاز خواهد شد. از همان ابتدا مشخص بود که روند بازسازی ورزشگاه فوتبال مجموعه آزادی بیشتر از 3 ماه زمان خواهد برد. نکته عجیب اینکه مسئولان فدراسیون فوتبال تصمیم گرفتند بازی‌های سرخابی‌ها را در میانه ساخت و سازی در این استادیوم، برگزار کنند. تصمیمی که انتقادات بسیاری را به همراه داشت. تصمیمی که در آغاز فصل جدید با اتفاقات حیرت‌انگیزی همراه شد. از دپوی نخاله‌ها روی سکوها تا عدم حضور تماشاگران تا اطلاع ثانوی و مشخص نبودن وضعیت پخش زنده بازی پرسپولیس - آلومینیوم تا ساعت‌های نزدیک مسابقه و لغو شدن نشست خبری پس از بازی مجتبی حسینی سرمربی آلومینیوم اراک پس از پایان بازی به علت صعب‌العبور بودن مسیر و خرابی آسانسور. اتفاقات رخ داده در جریان بازی افتتاحیه لیگ برتر و مقایسه آن با گذشته باشکوه این استادیوم، به راستی غم‌انگیز و تأسف‌بار است. استادیوم مخروبه‌ای که در تاریخ باشکوه خود میزبانی رویدادهای هیجان‌انگیز و معتبری مانند جام ملت‌های آسیا، فینال لیگ قهرمانان آسیا، بازی‌های آسیایی و... بوده و امروز تمامی آن خاطرات به تلی از خاکستر بدل شده‌اند. مرور میزبانی‌های آزادی و گذشته باشکوهش می‌تواند بار دیگر جایگاه و اهمیت این میراث ملی را برای ما یادآوری کند. آنچه ظاهراً امروز نادیده گرفته شده.
بازی‌های آسیایی تهران
بازی‌های آسیایی 1974 تهران اولین و مهمترین رویدادی است که در ورزشگاه آزادی تهران برگزار شده است. تورنمنتی که اولین‌های بسیاری مانند اولین حضور چین در بازی‌های آسیایی پس از چند سال را تجربه می‌کرد و مسابقات فوتبال و دوومیدانی آن در استادیوم یکصد هراز نفری برگزار شد. در فوتبال تیم ایران قاطعانه جام را بالای سر برد و در دوومیدانی دوندگان ایران از باغبانباشی گرفته تا جلال کشمیری و تیمور غیاثی مدال‌ها را درو کردند. غیاثی در همین ورزشگاه و پیش چشمان هواداران ایران و مقامات وقت توانست طلای پرش ارتفاع آسیا را رکوردشکنی کرده و به سینه بزند. آنچه مهمترین اتفاق دوومیدانی ایران و آسیا بود.
جام ملت‌های آسیا 1976
جام ملت‌های فوتبال آسیا در سال 1976 که سومین و آخرین قهرمانی تیم ملی فوتبال کشورمان در مهمترین تورنمنت فوتبالی قاره آسیا را به ارمغان آورد، بسیاری از مسابقاتش را در این ورزشگاه برگزار کرد و آزادی در حقیقت ورزشگاه خانگی ایران و اصلی مسابقات بود. مهمترین مسابقه‌ای که از جام ملت‌های 1976 در ورزشگاه آزادی برگزار شده، به بازی فینال بازمی‌گردد. جایی که تیم ملی فوتبال کشورمان با بازیکنانی مانند علی پروین، ناصر حجازی، حسن روشن و... تحت هدایت حشمت مهاجرانی معمار فوتبال نوین ایران با گل علی پروین تیم ملی کویت یکی از مدعیان قاره را شکست دادند و جام قهرمانی فوتبال آسیا را در خانه نگه داشتند.
فینال جام برندگان آسیا
ورزشگاه آزادی تهران در تاریخ 2 بار میزبان بازی نهایی جام برندگان آسیا بوده. اولین بار در سال 1991 میلادی که پرسپولیس که آن زمان بازیکنانی مانند فرشاد پیوس را در ترکیب خودش داشت، موفق شد با شکست یک بر صفر تیم المحرق بحرین در فینال با کاشته محمدحسن انصاری‌فرد به اولین قهرمانی خودش در این رقابت‌ها برسد. فرشاد پیوس مهاجم طلایی تاریخ سرخپوشان در آن رقابت‌ها با به ثمر رساندن 8 گل به عنوان بهترین گلزن یا آقای گل مسابقات رسید. دومین میزبانی آزادی از فینال جام برندگان جام آسیا به سال 1993 بازمی‌گردد. جایی که باز هم پرسپولیس به فینال صعود کرده بود. سرخپوشان در این سال اما برعکس سال 1991 مقابل تیم فوتبال نیسان ژاپن با نتیجه یک بر صفر شکست خوردند و از رسیدن به جام قهرمانی برای دومین بار بازماندند.
فینال جام باشگاه‌ها و لیگ قهرمانان آسیا
ورزشگاه آزادی در مجموع تا به امروز 3 بار میزبان بازی نهایی لیگ قهرمانان و جام باشگاه‌های آسیا بوده است. استادیوم پرافتخار تهران برای اولین بار در فصل 99-1998 میلادی میزبان فینال جام باشگاه‌های فوتبال آسیا بود. مسابقه‌ای که برای ایرانی‌ها بسیار تلخ تمام شد زیرا در این بازی جوبیلو ایواتا ژاپن با نتیجه 2 بر یک شاگردان ناصر حجازی را مقابل چشم هواداران خودی مغلوب کرد و جام قهرمانی را با خودش به ژاپن برد. دومین میزبانی به فصل 2002-2001 بازمی‌گردد. جایی که استقلال در بازی رده‌بندی با نتیجه 5 بر 2 مقابل نسف قارشی ازبکستان به پیروزی رسید و مدال برنز را کسب کرد و در بازی فینال هم سوون سامسونگ آنیانگ ال‌جی کره‌جنوبی را در ضربات پنالتی شکست داد و به مقام قهرمانی رسید. سومین و آخرین میزبانی ورزشگاه آزادی از فینال لیگ قهرمانان فوتبال آسیا به پاییز سال 2018 میلادی بازمی‌گردد. جایی که شاگردان برانکو ایوانکوویچ از سمت غرب آسیا به فینال رسیده بودند و در بازی رفت هم با یک گل مقابل کاشیما آنتلرز ژاپن شکست خورده بودند. طبق اعلام کنفدراسیون فوتبال آسیا بازی برگشت به میزبانی ورزشگاه آزادی برگزار می‌شد. جایی که پرسپولیس مقابل دیدگان چند هزار نفر از هوادارانش هرچه زد، به در بسته خورد تا کاشیما آنتلرز تهران را با جام قهرمانی لیگ قهرمانان آسیا ترک کند.
رقابت‌های قهرمانی غرب آسیا
شاید رقابت‌های قهرمانی غرب آسیا به واسطه تیم‌های ضعیفی که در آن حضور دارند، برای هواداران فوتبال در کشورمان جذابیت چندانی نداشته باشد اما این ورزشگاه پرافتخار دو بار در سال‌های 2004 و 2008 میزبان این تورنمنت بوده است. دوره‌هایی که با قهرمانی تیم ملی کشورمان به پایان رسید و دو عنوان قهرمانی را به ویترین افتخارات فوتبال ملی ایران اضافه کرد.
اولین صعود به جام جهانی
تیم ملی فوتبال ایران برای اولین بار در سال 1978 و با هدایت حشمت مهاجرانی به مهمترین تورنمنت فوتبالی جهان صعود کرد. آن زمان تنها یک تیم از قاره آسیا به جام جهانی می‌رفت. تیم ملی ایران در یکی از مهمترین بازی‌هایش که حکم کلید صعود به جام جهانی را داشت، در ورزشگاه آزادی تهران میزبان تیم قدرتمند استرالیا که آن زمان بازیکنان سرشناسی در ترکیبش داشت، بود. مسابقه‌ای که به سود شاگردان مهاجرانی به پایان رسید تا پسران ایران اولین صعودشان در تاریخ به مهمترین تورنمنت فوتبالی جهان را در خانه و مقابل چشم هواداران‌شان جشن بگیرند. البته باید گفت تا به الان تیم ملی فوتبال کشورمان سه بار صعودش به جام جهانی فوتبال را در این ورزشگاه قطعی کرده. اتفاقی که در سال 2006، 2018 و 2022 رقم خورده است.
***
دیگر بازی مهمی که ورزشگاه آزادی میزبان آن بوده می‌توان به جدال تدارکاتی تیم ملی فوتبال ایران و آلمان همچنین بازی تدارکاتی پرسپولیس مقابل بایرن در اوایل دهه 80 شمسی اشاره کرد.
تمام این اتفاقات ثابت می‌کند این ورزشگاه خاطرات بسیاری را در خودش جا داده است. خاطراتی که بی‌تردید با صدها بار بازسازی و کوهی از نخاله ساختمانی هم پاک نمی‌شوند. آزادی در حال حاضر یک بیمار است. بیماری که نیاز به درمان دارد. درمانی که طول آن نامشخص است. باید آرزو کنیم روند بازسازی ورزشگاه آزادی به اندازه بازسازی تونل کندوان طولانی نشود. اتفاقی که رخ دادن آن بعید نیست، زیرا این ورزشگاه هم قدمتی مانند کندوان دارد.