از کنــــــــــــار هم می گذریم
آیسان سعیدی
روزنامه نگار
نگاهی به پراکندگی لیگ‌های فوتبال در ایران نشان می‌دهد از اولین دوره لیگ آزادگان در سال ۱۳۷۰، فقط ۷ استان دارای شرایط لازم برای تیمداری در بالاترین سطح فوتبال ایران بودند. این عدد در طول ۳۰ سال آینده به طور مرتب کاهش و افزایش داشته اما هیچگاه سهمیه تیم‌ها از ۱۱ استان بالاتر نرفته که این دوره هم مربوط به سالی است که برخی از تیم‌های تهرانی مانند پیکان، صباباتری و پاس راهی 3 استان دیگر شدند.
به طور متوسط لیگ برتر ایران در ادواری که ۱۴ و ۱۶ تیمی برگزار شده، با نمایندگانی از ۷ استان برگزار شده و شرایط و زیرساخت‌های لازم برای برخورداری استان‌ها از تماشای بازی‌های لیگ برتر در هر استان وجود نداشته است. استان‌های تهران، اصفهان، خوزستان، گیلان و آذربایجان شرقی 5 استانی هستند که پای ثابت ادوار گذشته لیگ برتر بودند. تا یک دهه قبل استان فارس و خراسان هم از دیگر قطب‌های فوتبال ایران بودند که این دو به مرور به سمت نابودی رفتند و اکنون استان‌های مرکزی، کرمان و مازندران جایگزین این دو استان شده‌اند.
جغرافیای فوتبال ایران از ۳۰ سال قبل به این سمت وابسته به وجود نیروی انسانی، منابع مالی و حمایت‌های هواداران با حضور ثابت برخی استان‌ها شکل گرفته و طبیعتاً طی این سال‌ها برخی استان‌ها مانند یزد، هرمزگان، کرمانشاه، قزوین، لرستان و همدان هم صاحب تیم‌هایی در لیگ برتر بودند که دوام زیادی نیاوردند.
در واقع امروز که صحبت از لیگ برتر می‌شود، استان‌های بسیاری تاکنون صاحب هیچ تیمی در بالاترین سطح لیگ برتر نبوده‌اند. آذربایجان غربی، زنجان، سمنان، گلستان، کردستان، ایلام، کهگیلویه و بویر احمد، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خراسان شمالی و اردبیل هرگز تیمی در لیگ برتر یا لیگ آزادگان نداشتند و برخی استان‌ها هم فقط به اندازه یک دوره صاحب تیم بوده‌اند که می‌توان به کرمانشاه، لرستان و یزد اشاره کرد. استان‌هایی مانند قم، البرز و همدان هم هرگز نتوانستند با تیم‌هایی از لیگ دسته یک به لیگ برتر راه پیدا کنند.
نگاهی به ادوار گذشته فوتبال ایران از زمان شکل‌گیری لیگ آزادگان تا امروز که بالغ بر ۳۲ دوره می‌شود، حکایت از بروز و ظهور برخی استان‌ها و نابودی برخی تیم‌های ریشه‌دار دارد که به علت نبود پشتوانه مالی لازم، قدم به سوی نابودی گذاشته‌اند. استان فارس و خراسان که در گذشته یکی از قطب‌های اصلی پرورش بازیکن در ایران بودند، امروز هیچ نماینده‌ای در فوتبال ایران ندارند و جای آنها را شهرهای صنعتی در لیگ برتر گرفته‌اند.
حتی در سال ۷۳ وقتی مسابقات با حضور ۲۴ تیم در ۲ گروه ۱۲ تیمی برگزار می‌شود، به جای اینکه تعداد استان‌ها افزایش یابد، تعداد تیم‌ها از هر استان افزایش می‌یابد چراکه در سایر استان‌هایی که بالاتر نام برده شد، پشتوانه لازم برای شکل‌گیری فوتبال وجود ندارد. این موضوع نشان می‌دهد هر چقدر هم به استان‌های بدون پشتوانه تیمی اهدا شود، این تیم‌ها بقا نخواهند داشت و به مرور به علت نبود شرایط و زمینه لازم رو به زوال می‌روند.