محمدرضا زنوزی مالک تراکتور در یک ادعای جدل‌آور از مشکلات لیگ حرف زده و گفته: «اینجا که خبری از اسپانسرهای آنچنانی، حق پخش تلویزیونی، پیش‌فروش بلیت مسابقات و درآمد نیست. اینجا سر و ته فوتبال فقط هزینه است و تیم‌ها در صورت لغو مسابقات، نه تنها ضرر مالی نمی‌بینند، شاید وضعیت مالی‌شان، بهتر هم شود!» از مالک شهرت‌طلب تراکتور باید پرسید اگر این فوتبال چیزی ندارد، پس چرا این فوتبال را رها نمی‌کنید؟ چرا فوتبال را به حال خود نمی‌گذارید و سرمایه‌تان را جای دیگری هزینه نمی‌کنید؟ چرا به ماندن در فوتبال اصرار دارید؟ پرونده امروز به این پرسش پاسخ می‌دهد.
 

فرشاد کاس‌نژاد     

باشگاه تراکتور از نمونه‌های عجیب ورود بخش خصوصی به فوتبال است؛ باشگاهی که در هزینه‌های گزاف و در بر باد دادن سرمایه‌هایش بدون توجه به درآمدزایی، دست تیم‌های دولتی را از پشت بسته است. ببینیم چرا تراکتور نمی‌تواند الگویی برای خصوصی‌سازی باشد؟
پرسپولیس و استقلال به روش‌هایی که می‌بینیم یا تراکتور با آن پول‌های عجیبش، سپاهان و پیکان و سایپا و تیم‌هایی از این دست با بودجه‌های دولتی که البته با دو خط نامه به عنوان شرکت خصوصی نزد ای‌اف‌سی معرفی شده‌اند، فوتبال ایران را هرگز به سمت خصوصی‌سازی واقعی هل نمی‌دهند. آنها به گران خریدن و هزینه‌های گزاف و کسب پول خارج از قواعد فوتبال عادت دارند و ملالی هم ندارند. از فوتبال هم چیزی باقی نمی‌گذارند و هرگز اجازه نمی‌دهند که باشگاه خصوصی واقعی از این آشفته‌بازار سر دربیاورد. قیمت بازیکن را با همین پول‌های عجیب خود به ۱۱ میلیارد هم می‌رسانند تا باشگاه خصوصی کوچک و پرهوادار گوشه‌ای از همین فوتبال، دنبال راهی باشد تا یک تراکتور دیگر یا یک سپاهان دیگر باشد یا مثل استقلال و پرسپولیس اعانه جمع کند. الگوها را شما ساخته‌اید. تراکتور که میان این تیم‌ها خود را خصوصی معرفی می‌کند، مسیر تازه‌ای را انتخاب نکرده است.
فوتبال با این طریق اداره اقتصادی و با این شکل از جذب هدیه‌های بی‌‌حساب از سرمایه‌گذارهای مشکوک، تبدیل به پروژه ناکام و بازنده و ورشکسته‌ای شده که به واسطه همان هدیه‌های گران و گزاف است اما به اندازه قیمت ستاره‌هایش درآمد ندارد. ستاره‌ها با پول‌های بادآورده به مردان چند میلیاردی تبدیل شده‌اند اما نمایش آنها درآمدی متناسب با قیمت‌شان تولید نمی‌کند. همین اتفاق در سینما هم رخ داده و فوتبال در پرونده هدایتی شاید بیشتر فهمید چه آواری با این پول‌ها بر سرش خراب شده. درک این نکته ساده به پرونده پر سر و صدای هدایتی هم نیاز نداشت، بلکه لازم بود فدراسیون‌ها و باشگاه‌ها، وزارت ورزش و سلبریتی‌های ورزشی، روزنامه‌نگاران و رسانه‌های‌شان کمی دغدغه داشته باشند، فقط کمی به این پول‌های بی‌حساب حساس باشند و کمی تعجب کنند.
شاید هر سال فقط چند بازیکن ایرانی بتوانند فرصت بازی مثلاً در لیگ قطر را به دست آورند یا چند بازیکن راهی ترکیه یا لیگ‌های درجه چندم مثل سوئد و یونان و بلژیک شوند (به جز موارد استثنایی مثل سردار آزمون یا علیرضا جهانبخش) اما انگار قیمت آنها ملاک قرارداد بازیکنان دیگری در فوتبال ایران می‌شود و با توجه به نرخ دلار در ایران توقعات در حال افزایش است و برای فوتبال می‌تواند ورشکستگی بزرگی را به بار بیاورد. باشگاه تراکتور شاید ابایی از پرداخت‌های گزاف ندارد، پرسپولیس و استقلال هم شاید با اعانه‌هایی که به ضرب و زور اپراتورها از هواداران می‌گیرند به رقم‌های گزاف عادت کرده‌اند اما این روند هر باشگاه کوچکی را به نابودی نزدیک می‌کند و فاصله‌ها را بین تیم‌ها در بازاری غیرمنصفانه عمیق‌تر خواهد کرد.
در روزگاری که بحث خصوصی‌سازی باشگاه‌ها مطرح است و مقام رسمی دولتی مثل وزیر ورزش و جوانان از خصوصی‌سازی حرف می‌زند، بخش خصوصی واقعی که احتمالاً نباید شباهتی به حسین هدایتی داشته باشد، چگونه وارد این کارزار پیچیده اقتصادی در فوتبال ایران شود که قیمت هیچ خدماتی در آن واقعی و بر اساس فرمول بازار خصوصی نیست؟
فوتبال ایران اگر واقعاً قصد خصوصی شدن باشگاه‌ها را در سر دارد، باید بر اساس میزان علاقه‌مندی واقعی هوادار و فرصت‌های واقعی درآمدزایی هزینه کند، نه اینکه به هر هزینه گزافی تن بدهد. تراکتور از این منظر الگویی برای خصوصی‌سازی نیست.

 

سام ستارزاده

تازه‌ترین صحبت‌های محمدرضا زنوزی در مورد موانع مختلف باشگاه‌داری در ایران، حاوی نکات قابل تأمل بسیاری هستند. پس از طرح ادعاهای بی‌سابقه‌ای در مورد دلالی و فساد در پرونده و شکایات خارجی‌ها، مالک جنجالی فوتبال تبریز روی مشکلاتی دست گذاشته که می‌توان از آن به‌عنوان مهم‌ترین دغدغه‌های باشگاه‌های ایرانی نام برد؛ دغدغه‌هایی که اگر امروز رفع شده بودند، ما با بحران اقتصادی کنونی که گریبان فوتبال را گرفته، فاصله زیادی داشتیم.
محرومیت باشگاه‌ها از حق پخش تلویزیونی و حق بلیت‌فروشی، عدم حمایت حقوقی برای تولید و فروش اقلام هواداری، عدم انتقال درآمدهای اسپانسرینگ و تبلیغات محیطی به باشگاه‌ها و عدم تعلق جایزه مالی به شرکت‌کنندگان لیگ برتر و جام حذفی، همه از جمله مسائل مهمی بوده‌اند که هیچ‌گاه تیتر یک رسانه‌های ورزشی بزرگ نشده‌اند. در این سال‌ها، حاصل وجود، تداوم و مسکوت ماندن این مشکلات، تقویت سه شیوه زیان‌ده باشگاه‌داری در ایران بوده: باشگاه‌داری دولتی، خصوصی و صنعتی. کلیت هر سه شیوه هم یکسان است: یک نهاد باید خیز بردارد، از جیب مایه بگذارد و به عشق هوادار زیان بدهد تا یک باشگاه سربلند شود.
بی‌شک اغلب ما بر این باور هستیم که مدیریت دولتی مدت‌هاست که به بن‌بست رسیده. همین موضوع نگاه‌ها را به مالکین خصوصی ثروتمند ورزش‌دوست دوخته؛ بلکه آنان ناجی باشگاه محبوبشان شوند. جمله «مالک خصوصی، با شکست باشگاه ضرر مالی می‌کند و به‌خاطر خودش هم که شده، صلاح باشگاه را رقم می‌زند» پشتوانه امیدبخشی برای حمایت از مالکان خصوصی بوده اما زنوزی که خود یک مالک خصوصی سرشناس است، از طرفی مهر باطل را بر این استدلال زد و از طرفی دیگر، این سؤال را که «مالکین چرا بر حفظ باشگاه‌های زیان‌ده خود اصرار دارند؟» در ذهن فوتبال‌دوستان برانگیخت.
نگاه به تاریخچه باشگاه‌داری خصوصی، ما را به پاسخ ترسناکی می‌رساند. وقتی ببینیم در سال‌های گذشته، باشگاه‌های حتی کم‌هواداری مانند استیل‌آذین، راه‌آهن، پدیده و نفت تهران به‌ دست مالکینی اداره می‌شدند که بعدها به‌عنوان بدهکار بانکی و مختلس شناخته و یا حتی به جرایمی از جمله پولشویی، دستگیر و محکوم شدند، نگرانی ما از آینده همین باشگاه‌های خصوصی انگشت‌شمار کشور هم تشدید می‌شود؛ به‌ویژه آنکه هیچ‌کدام از تیم‌های خصوصی نام‌برده حال و روز خوبی ندارند.
البته اگر منصفانه نگاه کنیم، گسترش فولاد زنوزی موفق‌ترین تجربه باشگاه‌داری خصوصی در سال‌های اخیر فوتبال ایران بوده اما کار در باشگاه پرهوادار و ریشه‌داری مانند تراکتور حساسیت و اهمیت چندبرابری دارد. ما امیدواریم محمدرضا زنوزی، یک «م-ز» نباشد؛ بلکه یک مالک عاشق فوتبال باشد که خود در حرف‌هایش ترسیم می‌کند چرا که تنها این نوع از افراد که اتفاقاً کمیاب هم هستند، شانس ثبات و نتیجه‌گیری درازمدت با باشگاه‌های غیرصنعتی را دارند.