والیبال ایران تحت تأثیر سوت های اشتباه
بلایی که داوران سر تیم‌ها می‌آورند
مهری رنجبر
روزنامه نگار
سکانس اول؛ هفته هجدهم؛
پاس گرگان – فولاد سیرجان
خبر رسید سید محمد موسوی کاپیتان تیم ملی والیبال در ست چهارم بازی با یک کارت زرد و قرمز اخراج شد. اخراجی که تاوان اعتراض به ندیدن خطای ارنج تیم مقابل بود. تصمیمی که بعضی از داوران والیبال هم آن را اشتباه می‌دانند و حتی معتقدند سید‌محمد موسوی لگد به چیزی نزده که داور مدعی شده بود و همین تصمیم اشتباه داور بازی را 10 دقیقه متوقف کرد. اما نکته فاجعه‌آمیز اینکه داور اول، دوم و حتی منشی هم نمی‌دانستند بعد از اخراج سرعتی زن فولاد سیرجان، ترکیبش باید چطور باشد. سید‌محمد موسوی ملی‌پوش فولاد سیرجان هم دلیل اخراجش را نمی‌دانست: «گرگان ست چهارم دو تعویض کرد که روی امتیاز سه خطای ارنج داشت. به داور گفتم که خطای ارنج دارد، داور هم گفت باید به داور دوم بگویی، کار من نیست. من هم گفتم داور اول و دوم ندارد اشتباه انجام شده که کارت قرمز به من داد. من هم آمدم بین ذخیره‌ها. داور اول همان موقع می‌خواست من را اخراج کند، یکی از بچه‌ها به او گفت سرعتی‌زن نداریم، اخراج نکرد. نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد که بعد کارت زرد و قرمز داد و مرا اخراج کرد. من در زمین وظیفه کاپیتانی‌ام را انجام دادم و به داور اول گفتم نقض قانون کرده، داور هم اشتباهش را قبول نمی‌کرد و می‌گفت به داور دوم بگو. من بیرون از زمین هم مثل بقیه ایستاده بودم که یک‌دفعه اخراجم کرد، نفهمیدم چه شد؟ حرفی نزدم، ساکت بودم، دیدم که داور کارت زرد و قرمز داد.»
سکانس دوم؛ هفته نوزدهم؛ طبیعت – گیتی پسند
دو تیم گیتی پسند و طبیعت در اسلامشهر به مصاف هم رفتند. بازی که اشتباه داوری صحنه‌ای را رقم زد که این روزها در فضای مجازی دست به دست می‌شود. صحنه‌ای که تیم طبیعت 7 نفره بازی می‌کند و داور اول و دوم بازی متوجه نمی‌شوند و با تذکر نیمکت‌نشینان طبیعت، لیبروی این تیم بیرون می‌رود. اما گاف‌های داوران تنها به این صحنه ختم نمی‌شود، ست پنجم در حالی که داور امتیاز را به طبیعت می‌دهد که سعید عقیلی سرمربی تیم والیبال گیتی پسند، اصرار به سردفاع بازیکن حریف دارد که تقاضای ویدیوچک می‌شود، وقتی تصویر ویدیوچک خیلی واضح نیست، بالاجبار داور اول پایین می‌آید تا از نزدیک تصویر را چک کند، ادعای سرمربی تیم اصفهانی را داور تأیید می‌کند، اما داور در حرکتی عجیب و غریب، عقیلی را اخراج می‌کند و بعد هم به جای برگشت امتیاز داور به جا می‌دهد.
سکانس سوم؛ هفته نوزدهم؛
نیان الکترونیک – پیکان
در این بازی هم خطای ارنج به چشم داور دوم نیامد. وقتی ست سوم امتیاز 9-6 به نفع پیکان بود، در چرخش پاسور یک، نیان الکترونیک سرویس زد، در حالی که پیکان خطای ارنج داشت. درواقع آرایش اولیه پشت خط‌زن پیکان غلط بود و داور دوم باید خطای ارنج می‌گرفت اما نگرفت و به همین خاطر علیرضا بهبودی هم عصبانی شد و با زدن سرویس جلوی تور برای دفاع آمد. هر چند دفاعی صورت نگرفت اما خطای ارنج اتفاق افتاد.
ست پنجم بازی در امتیاز 7-6 نیان الکترونیک سرویس زد، دریافت‌کننده پیکان بعد از دریافت، به خاطر مصدومیت روی زمین افتاد و پایش را گرفت که بلافاصله پیمان اکبری سرمربی پیکان به زمین آمد و از داور خواست تا بازی را نگه دارد. حرکت سرمربی پیکان البته کارت داشت، اما داور کارتی به او نداد.
سکانس چهارم؛ هفته نوزدهم؛ شهرداری ارومیه- چادرملو
چادرملوی تازه وارد این هفته در ارومیه بازی داشت، بازی که 3- یک به نفع ارومیه میزبان تمام شد. البته چادرملو از اشتباهات داوری بی‌نصیب نمانده. ست اول وقتی دو تیم 25-25 برابر بودند، با اینکه پاسور چادرملو یار جلو بوده با تصور اینکه یار عقب است، از او با گرفتن خطای تجاوز، زود سوت را می‌زند و در پوئن 23-24 هم خطای حمله را گرفت. اما ست آخر بازی و پوئن آخر وقتی بازیکن چادرملو، توپی که به تور خورده را می‌زند، داور دوم خطای تور او را می‌گیرد، در حالی که داور اول اصلاً متوجه نمی‌شود چه اتفاقی افتاده است و همین سوت داور دوم نتیجه را به نفع شهرداری ارومیه تمام می‌کند.
یعقوبی: مشکلات داوری
تمام شدنی نیست
کامبیز یعقوبی سرمربی تیم والیبال چادرملوی یزد، معتقد است تیم تازه‌واردش همیشه از اشتباهات داوری ضرر کرده است. او می‌گوید: «متأسفانه داوری در ایران نسبت به والیبال پیشرفت نکرده است. آنها حتی از کوچک‌ترین وسایلی که می‌تواند کمک حالشان باشد هم محروم هستند. البته در این بین بزرگترین چالش آنها داوران خط هستند که معمولاً هیچ کمکی به سرداور بازی نمی‌کند.»
به نظر او بعضی داوران در قضاوت شجاعت ندارند: «بعضی داوران والیبال از تماشاگران تیم‌ها می‌ترسند، بویژه وقتی سالن پر از تماشاگر است و جو سنگین، طوری سوت می‌زنند که جو متشنج نشود. چینش داوران هم اصلاً به حساسیت بازی و توانایی داور ربط ندارد.»
سرمربی تیم چادرملو، به‌روز نبودن داوران را به نداشتن فرصت برای مطالعه آنها ربط می‌دهد: «وقتی داوری شغل آنها نیست و شغل دوم یا سوم است، نمی‌توانند وقت‌شان را صرف مطالعه و به‌روز شدن کنند. در حالی که وقتی داور تأمین مالی باشد شک نکنید وقت بیشتری برای دانش‌افزایی می‌گذارد. حتی اینکه آنها با ماشین شخصی شب رانندگی می‌کنند تا به شهر میزبان برسند، خستگی راه هم روی کارشان تأثیر می‌گذارد.»
یعقوبی معتقد است داوران بیشتر سر تیم‌های تازه‌وارد را می‌برند:«من اعتقادی به این قضیه نداشتم اما امسال که با چادرملو به لیگ برتر آمدم، خیلی از داوری ضرر کردیم. من توقع قضاوت عادلانه داشتم اما عملاً 7-6 داور خوب کار کردند.»
او البته در داستان داوری، ناظران را هم بی‌تقصیر نمی‌داند: «داوران تنها مشکل این روزهای بازی‌های لیگ برتر نیستند که ناظران هم به خاطر عدم رعایت قانون، چالش به وجود می‌آورند. وقتی دور رفت تماشاگران هورسان در رامسر 20،10 بطری آب به زمین پرت کردند اما ناظر بازی نه در سالن برخورد کرد و نه در گزارشش چیزی نوشت، انگار نه انگار اتفاقی افتاده. یا همین هفته پیش در ارومیه تماشاگران ارومیه فحاشی ناموسی به حمزه زرینی کردند تا حدی که حمزه دو قرص فشار خورد و به بازی برگشت، اما ناظر بازی یک بار حرف نزد. حتی هواداران ارومیه بطری آب به طرف یکی از بچه‌های ما پرت کردند که خدا رحم کرد از کنار صورتش رد شد. آن وقت شنیده‌ام فدراسیون می‌خواهد حمزه را به کمیته انضباطی ببرد.»
او معتقد است کمیته انضباطی تنها نباید برای بازیکن و مربی و تیم باشد: «چرا کمیته انضباطی فقط برای مربی و بازیکن و تیم است؟ چرا هیچ داوری به کمیته انضباطی نمی‌رود؟ ایراد اینجاست که این اتفاقات تمام شدنی نیست. در حالی که اگر گزارشات برسد و تیم‌های خاطی محروم شوند دیگر تکرار نمی‌شود. اما وقتی گزارشی نمی‌شود هیچ وقت این قضایا درست نمی‌شود.»
فعال: داور باید
روانشناس باشد
داوران هم مثل مربیان باید روانشناس باشند تا در مواقع لازم بتوانند درست تصمیم بگیرند. مثلاً وقتی جو مسابقه سنگین است و بازیکن آدرنالین خونش بالاست، با او برخورد تند نکند. این مسأله را فعال سرپرست تیم نیان الکترونیک مشهد هم تأیید می‌کند: «داوران هم باید روانشناسی بلد باشند و حتی مدیریت بلد باشند تا در شرایط حساس هم با روی گشاده به بازیکن هشدار بدهند، اگر نباشد قصه احسن شیرکوند پیش می‌آید که داور را پایین کشید. اما حالا از بین داوران ما شاید نهایت 2 تا3 داور قابلی داریم که می‌توانند خوب سوت بزنند و بقیه ضعیف هستند. داور باید بتواند یک جماعت 60-50 نفره را اداره کند.»
مشجری: تبلت به داور
دوم کمک می‌کند
این روزها بعضی‌ها به ضعف داوری انتقاد دارند و اینکه چرا بعضی داوران بین‌المللی کمتر از بقیه داوران سوت می‌زنند. البته شاید عدم استفاده از امکانات و تجهیزات ضعف داوری را بدجوری به رخ می‌کشد. در حالی که با نصب تبلت دیگر این همه خطای ارنج توی ذوق نمی‌زند. نوید مشجری مربی تیم نیان الکترونیک هم با تأیید این مسأله می‌گوید: «بعضی از مسائل خارج از ویدیوچک است. مثل خطای ارنج که ویدیوچک برایش به کار نمی‌آید. اما نصب تبلت خیلی به داور دوم کمک می‌کند ارنج تیم‌ها را چک کند و اگر خطایی رخ داد، سریع اقدام کند.»
با اینکه مشکلات داوری تنها به این فصل برنمی‌گردد اما این فصل بیشتر به چشم آمده است. معمولاً فصل‌های قبل مربیان تیم‌ها هرچند از قضاوت داوران شاکی بودند اما حق مصاحبه و انتقاد نداشتند. مربیان هم معمولاً از ترس کمیته انضباطی حرفی نمی‌زدند. اما حالا ظاهراً آن قدر آش شور شده که ترجیح می‌دهند حرف بزنند.
اشتباهاتی که بعضی مواقع شاید بازی را به جنجال هم بکشد. اشتباهاتی که روی ادعای پسرفت یا عقبگرد داوری والیبال ایران مهر تأیید می‌زند.
این روزها خیلی‌ها به نوع چینش کمیته داوران ایراد می‌گیرند؛ حتی مربیان تیم‌ها. درواقع حرف از این است که داوری را می‌چینند که اتومبیل داشته باشد. داوری که بتواند ناظر بازی را همراهش ببرد. البته ریشه این قضیه را هم به دستمزد پایین داوران و نداشتن تنخواه برای رفت و آمد به شهرها می‌دانند. فدراسیون سال‌های قبل برای داوران بلیت هواپیما می‌گرفت، اما ظاهراً مدتی است آنها باید با اتوبوس به شهرها بروند و گرانی هزینه بلیت اتوبوس بین شهری هم آنها را ترغیب به سفر با اتومبیل شخصی می‌کند و همین مسأله باعث می‌شود آنها خسته به شهر برسند و برای قضاوت تمرکز زیادی نداشته باشند.
البته بعضی مواقع هم اشتباهات داوری ناشی از خستگی نیست و در واقع داوران به‌روز نیستند. در حالی که همه ویدیوچک را عصای دست داوران والیبال می‌دانند و حتی در دنیا هم داوران از آن برای قضاوت بهتر استفاده می‌کنند، اما ویدیوچک هم نمی‌تواند روی بعضی اشتباهات فاحش داوری سرپوش بگذارد.
شاید یکی از انتقاداتی که به کمیته داوری وارد است اینکه تعدادی از داوران باید بازنشسته شوند، اما در عوض هیچ سرمایه‌گذاری برای تربیت نسل جوان داوران نشده است.
ضمن اینکه در حال حاضر کمیته داوران به شکل سنتی اداره می‌شود و انتصاب منوچهر پورحسن یک بازگشت به عقب در داوری ایران محسوب می‌شود. در اینکه پورحسن فردی اخلاقگرا است شکی وجود ندارد اما آیا می‌توان تنها با تکیه به همین شاخصه داوری والیبال ایران را هدایت کرد؟