مرور کارنامه سرمربیان سابق والیبال ایران
روزگـــــــــــــــــار جوانــــــــــی
امیررضا همایون
خبرنگار
والیبال ایران اوایل دهه گذشته میلادی جایش را در خانه مردم باز کرد و تبدیل به ورزشی شد که در آسیا و جهان حرف برای گفتن دارد. از آن سال‌ها زمان زیادی می‌گذرد و مدیران ورزش کاری برای ارتقای سطح دانش مربیان بومی این رشته نکرده‌اند. نتیجه این اتفاق ناکامی تلخ تیم ملی والیبال در بازی نهایی رقابت‌های قهرمانی آسیا مقابل ژاپن بود. تیمی که تا چند سال پیش به راحتی از سد ژاپن عبور می‌کرد حالا در مدت زمان کمتر از دو ماه، دو بار و در تورنمنت‌های مهم بازی را بدون برنده شدن در حتی یک ست به رقیب سنتی‌اش واگذار کرده. ناکامی تلخی که با وجود مربی ایرانی روی نیمکت ایران تلخی‌اش گزنده‌تر است. مرور اتفاقات یک دهه اخیر والیبال ایران و کارنامه مربیان اخیر که روی این نیمکت نشسته‌اند، یک مقایسه عینی و واقعی میان عملکرد نیمکت‌های ایران است.
خولیو ولاسکو
بامداد 15 فروردین 1390 والیبال ایران دچار تحول شد. این تاریخ مربوط به نشستن پرواز خولیو ولاسکو آرژانتینی سرمربی تیم ملی رؤیایی ایتالیا در دهه 1990 بود که تقریباً به تمام افتخارات ممکن با ولاسکو رسید. مرد باتجربه آرژانتینی در بدو ورود به ایران قول داد که والیبال هم مانند فوتبال جایش را در خانه مردم باز کند. مدت زمان زیادی برای تحقق وعده ولاسکو لازم نبود و سرمربی با تجربه اهل امریکای جنوبی خیلی زود وعده‌اش را محقق کرد. مهم‌ترین افتخار ولاسکو در 3 سالی که هدایت تیم ملی والیبال ایران را برعهده داشت، کسب 2 عنوان قهرمانی آسیا در سال‌های 2011 و 2013 و همچنین صعود به مرحله گروهی لیگ ملت‌های والیبال 2013 بود. مهم‌ترین ناکامی ولاسکو با والیبال ایران اما در رقابت‌های انتخابی المپیک 2012 لندن رقم خورد. جایی که تیم ایران موفق نشد مقابل استرالیا به پیروزی برسد و از صعود به مهم‌ترین تورنمنت ورزشی جهان بازماند. مرد آرژانتینی در ابتدای سال 2014 میلادی با این دلیل که می‌خواهد به تیم ملی کشورش کمک کند، قراردادش با فدراسیون والیبال ایران را تمدید نکرد و تهران را در میان بهت و حیرت طرفداران این رشته به مقصد بوینس آیرس آرژانتین ترک کرد تا روزهای خوش والیبال ایران با خولیو ولاسکو دوست‌داشتنی به پایان برسد. ولاسکو از سال 2011 تا 2014 در والیبال ایران حضور داشت و هدایت تیم ملی والیبال ایران را برعهده داشت.
اسلوبودان کواچ
پس از رفتن ولاسکو از ایران فدراسیون والیبال و در رأس آن محمدرضا داورزنی با اسلوبودان کواچ سرمربی جوان صربستانی که یکی از شاگردان ولاسکو بود برای هدایت تیم ملی کشورمان به توافق رسید. کار کواچ در والیبال ایران با پیش بردن خانه‌ای که ولاسکو ساخته بود، آغاز شد. تیمی که به خوبی از عهده هدایتش بر آمد و او نیز ما را در ابتدای راه به افتخارات زیادی رساند. مهم‌ترین افتخارات کواچ با والیبال ایران پیروزی مقابل تیم ملی برزیل که آن زمان رزنده بزرگ را روی نیمکتش داشت، بود. والیبال ایران با توجه به نمایش خوبی که در لیگ جهانی سال 2014 داشت، موفق شد برای اولین بار در تاریخ به مرحله نهایی مسابقات که در آن سال به میزبانی شهر فلورانس ایتالیا برگزار می‌شد، صعود کند. تیم با کواچ در مرحله نهایی به رتبه پنجم رسید اما سعید معروف که آن روزها دوران اوج خودش را سپری می‌کرد از سوی کمیته برگزاری مسابقات به عنوان بهترین پاسور انتخاب شد. دومین گام کواچ با والیبال ایران رقابت‌های قهرمانی مردان جهان 2014 بود که به میزبانی کشور لهستان برگزار شد. تیم ملی با کواچ در آن تورنمنت هم به مانند لیگ جهانی نمایش درخشانی داشت و برای اولین بار در تاریخ به رتبه ششم رقابت‌های قهرمانی جهان رسید. نتیجه‌ای که باورش برای بسیاری از هواداران والیبال در کشورمان سخت بود. تیم پس از بازی‌های قهرمانی جهان از ایران به لهستان بازنگشت. بلکه برای حضور در بازی‌های آسیایی 2014 اینچئون کره جنوبی به این کشور رفت. تیم کشورمان در دوره گذشته این بازی‌ها در سال 2010 که در شهر گوانگژو چین برگزار می‌شد با شکست مقابل ژاپن در بازی نهایی به مقام نایب قهرمانی رسیده بود اما در سال 2014 با تکیه بر ستاره‌هایی مانند سعید معروف، شهرام محمودی، سیدمحمد موسوی و... موفق شد با وجود خستگی در رقابت‌های جهانی لهستان به مدال طلای بازی‌های آسیایی 2014 برسد و تاریخ‌ساز شود. بدین ترتیب بازی‌های ملی والیبال در سال 2014 برای والیبال ایران با رؤیایی‌ترین شکل ممکن به پایان رسید و تیم پس از دوری دو ماهه بالاخره به ایران بازگشت.
پس از آن و با آغاز سال 2015 اما تیم کواچ در سراشیبی سقوط قرار گرفت به گونه‌ای که در لیگ جهانی سال 2015 موفق نشد نتیجه مطلوبی را کسب کند و پس از آن هم در جام جهانی 2015 که شهریورماه سال 1394 به میزبانی شهرهای مختلف کشور ژاپن برگزار شد، ناکام ماند و در نهایت او هم پس از پایان این رقابت‌ها و بازگشت تیم ملی به ایران با فدراسیون قطع همکاری کرد و به کشورش بازگشت. کواچ تنها 2 سال هدایت تیم ملی ایران را بر عهده داشت. سال‌هایی که دو نیمه متفاوت داشت؛ نیمه اول سرشار از موفقیت و کسب نتایج درخشان بود و نیمه دوم اما شکست و ناکامی بود.
رائول لوزانو
محمدرضا داورزنی و تیم مدیریتی‌اش پس از قطع همکاری با کواچ برای انتخاب سرمربی جدید در سال حساس 1395 که والیبال ایران تورنمنت‌های حساسی مانند رقابت‌های انتخابی المپیک ریو 2016 که خرداد‌ماه 95 به میزبانی شهر توکیو برگزار می‌شد را پیش رو داشت، بار دیگر و پس از گذشت دو سال به آرژانتین بازگشت اما این بار رائول لوزانو که سابقه هدایت تیم‌های ملی لهستان و اسپانیا را در کارنامه داشت، به عنوان سرمربی جدید تیم ملی والیبال ایران انتخاب کرد. تمرینات تیم در آن سال به واسطه در پیش بودن رقابت‌های المپیک در توکیو خیلی زودتر از حد معمول آغاز شد. تیم اواخر شهریورماه به ژاپن رفت و از روزهای ابتدایی خرداد ماه کارش را برای شکستن طلسم 52 ساله عدم صعود به بازی‌های المپیک آغاز کرد. تیم با ولاسکو رؤیایی پیش می‌رفت، مردان والیبال ایران در این بازی‌ها با کسب 6 پیروزی و تنها یک شکست مقابل تیم ملی والیبال فرانسه که آن زمان شرایط فوق‌العاده‌ای داشت، سهمیه حضور در بازی‌های المپیک تابستانی ریو 2016 را کسب کرد و طلسم عدم صعود والیبال به مهم‌ترین تورنمنت ورزشی جهان را شکست. لوزانو علاوه بر المپیک در لیگ جهانی هم شرکت کرد که موفق نشد نتیجه مطلوبی را کسب کند و به مرحله نهایی برسد. پس از اتمام کار ایران در لیگ جهانی 2016، نوبت به المپیک رسید. تورنمنتی که برای والیبال ایران از بازی با آرژانتینی که هدایتش را خولیو ولاسکو برعهده داشت، آغاز می‌شد. مسابقه‌ای که تیم با نتیجه 3 بر صفر به سود استاد سابق آلبی‌سلسته به پایان رسید. تیم ایران در دومین بازی‌اش با نتیجه نزدیک 3 بر 2 و در جدالی که حاشیه‌های بسیاری داشت، مقابل لهستان شکست خورد. شاگردان لوزانو دو بازی بعدی خودش مقابل مصر و کوبا را با پیروزی پشت سر گذاشتند و در آخرین بازی مقابل روسیه شکست خوردند. در نهایت پسران لوزانو با قرار گرفتن در رتبه چهارم جدول در اولین حضورشان در المپیک به مرحله یک چهارم نهایی صعود کردند. طبق قرعه والیبال ایران در یک چهارم نهایی باید مقابل ایتالیایی که در آن دوره روزهای فوق‌العاده‌ای را سپری می‌کرد و در نهایت هم به مقام دوم بازی‌های رسید، قرار گرفتند و در نهایت با نتیجه 3 بر یک شکست خوردند و از صعود به مرحله نیمه نهایی بازماندند و در رده‌بندی نهایی به مقام پنجم رسیدند. پس از پایان بازی‌ها قرارداد لوزانو با تیم ملی تمدید نشد تا او هم پس از یک سال حضور روی نیمکت ایران و برآورده کردن آرزوی والیبالی‌ها به کشورش بازگردد.
ایگور کولاکوویچ
پس از اتمام بازی‌های ریو و قطع همکاری با لوزانو فدراسیون والیبال به دنبال یک گزینه مناسب بود. فدراسیون پس از جست‌و‌جوهای فراوان با ایگور کولاکوویچ سرمربی نسل طلایی والیبال صربستان برای یک قرارداد 4 ساله و تا پایان بازی‌های المپیک تابستانی توکیو 2020 به توافق رسید. ایگور در مدت زمانی که هدایت تیم ملی والیبال را برعهده داشت موفق شد اولین مدال جهانی کشورمان را در تورنمنت جام قهرمانان بزرگ جهان به دست آورد. تیم تحت هدایت کولاکوویچ با پیروزی 3 بر2 مقابل خروس‌ها در روز آخر تورنمنت به مقام سوم و مدال برنز رقابت‌ها رسید. در سال 2018 هم تیم رقابت‌های قهرمانی جهان و بازی‌های آسیایی جاکارتا را پیش رو داشت. ایران با کولاکوویچ در بازی‌های آسیایی موفق شد مدال طلای اینچئون را بار دیگر تکرار کند و در رقابت‌های قهرمانی جهان هم به رتبه نازل سیزدهم رسید. پس از آن در لیگ ملت‌های والیبال 2019 موفق شد بار دیگر و پس از گذشت 5 سال تیم ملی را به مرحله نهایی مسابقات ببرد و در نهایت هم به رتبه پنجم رسید. پس از آن هم تیم با هدایت ایگور در رقابت‌های قهرمانی آسیا 2019 که به میزبانی تهران برگزار می‌شد، به مقام قهرمانی رسید. این تیم در زمستان سال 2019 هم انتخابی المپیک در قاره آسیا را پیش رو داشت. مسابقاتی که ایران موفق شد با پیروزی مقابل چین در بازی نهایی جواز حضور در والیبال المپیک توکیو را به دست بیاورد. کولاکوویچ چهار سال روی نیمکت ایران حضور داشت و در مجموع عملکرد خوبی از خودش به نمایش گذاشت اما در نهایت برای المپیک، فدراسیون تصمیم گرفت با او قطع همکاری کرده و با مربی بزرگتری قرارداد ببندد.
ولادیمیر آلکنو
در ماه‌های پایانی سال 2019 میلادی شیوع ویروس کرونا از چین آغاز شد و در ماه‌های ابتدایی سال 2020 به سراسر جهان سرایت کرد. به گونه‌ای که کشورها در قرنطینه قرار گرفتند و نهاد‌های بین‌الملی ورزش از جمله کمیته بین‌المللی المپیک هم بازی‌های المپیک توکیو را پس از مشورت با ژاپن برای یک سال به تعویق انداخت. اتفاقی که باعث شد محمدرضا داورزنی قرارداد کولاکوویچ را که در تابستان 2020 به پایان رسیده بود تمدید نکند. پس از آن فدراسیون برای هدایت والیبال کشورمان در المپیک با گزینه‌های متعددی مذاکره کرد و در نهایت در زمستان با ولادیمیر آلکنو سرمربی تیم ملی والیبال روسیه در بازی‌های المپیک 2012 لندن که در آن زمان تحت قرارداد باشگاه زنیت کازان روسیه بود برای هدایت تیم در لیگ ملت‌های والیبال 2021 و المپیک توکیو به توافق سه ماهه رسید. با اتمام فصل باشگاهی در روسیه آلکنو به ایران آمد اما نتیجه کار به غایت بد و نومیدکننده بود. نتیجه نامطلوب در رقابت‌های لیگ ملت‌های والیبال و همچنین شکست مقابل ژاپن در مرحله گروهی المپیک و عدم صعود به مرحله یک چهارم نهایی باعث شد آلکنو به ایران بازنگردد و از ژاپن به طور مستقیم به روسیه برود. بدین ترتیب پرونده حضور سرمربیان خارجی در تیم ملی والیبال ایران بسته شد و محمدرضا داورزنی بهروز عطایی را برای هدایت تیم در رقابت‌های قهرمانی آسیا که به فاصله کوتاهی نسبت به المپیک، به میزبانی شهر چیبا ژاپن برگزار می‌شد، انتخاب کرد؛ انتخابی که البته در نهایت به نتیجه نرسید.