چهار پرونده جنجالی فساد در فوتبال جهان
از کالچو تا برکناری بلاتر
اکنون که فوتبال ایران درگیر پرونده بزرگ فساد در فوتبال است، بهتر است نگاهی داشته باشیم به تاریخچه برخوردهای سایر کشورها با مبحث فساد در فوتبال؛ فساد در فوتبال تنها محدود به قاره آسیا یا کشور ایران نیست و بلکه بسیاری از کشورهای جهان درگیر این موضع بودند اما برخوردهای قاطع باعث شده تا کمتر شخصی درگیر چنین موضوعی شود. در اینجا به چهار مورد بزرگ از فسادهای مدرن در این ورزش محبوب جهانی میپردازیم.
۱. رسوایی فساد فیفا (۲۰۱۵)
در سال ۲۰۱۵، چهارده نفر از جمله تعدادی از مقامات عالیرتبه فیفا به اتهام فساد مالی در زوریخ سوئیس بازداشت شدند. حکم جلب این افراد به درخواست وزارت دادگستری ایالات متحده توسط دادگاهی در نیویورک صادر شد. اتهام آنها اخاذی، کلاهبرداری و پولشویی عنوان شدهاست.
اتهام دستگیرشدگان مربوط به موارد گسترده سوءاستفاده مالی در فیفا از جمله اتهام ۱۰۰میلیون دلار رشوه، درخواستهای میزبانی جامجهانی و همچنین حق پخش بازیهای فوتبال در طول ۲۰سال گذشته بود. اداره فدرال قضایی سوئیس (اف او جی)، در بیانیهای اعلام کرده که مقامات امریکایی معتقدند که این افراد از اوایل دهه۹۰ میلادی به ارزش ۱۰۰میلیون دلار رشوه دریافت کردهاند.
روزنامه دیلی تلگراف چاپ انگلیس در این زمینه عنوان داشت: جک وارنر عضو سابق کمیته اجرایی فیفا نقش اصلی را در تغییر نتیجه این رأیگیری داشت بهطوریکه ابتدا یکمیلیون دلار در ازای حمایت از پیشنهاد مراکش دریافت کرده بود اما اندکی بعد با پیشنهاد بالاتری از آفریقای جنوبی روبهرو شد. پس از این اتفاق کمیته اخلاقی فیفا با انتشار بیانیهای اعضای دستگیرشده فیفا را بهطور موقت از هرگونه فعالیت مرتبط با فوتبال محروم کرد. یوفا نیز طی بیانیهای خواستار به تعویق افتادن انتخابات هیأت رئیسه فیفا و کنگره سالانه این فدراسیون شد. در این بیانیه تأکید شدهاست که اعضای کمیته اجرایی یوفا معتقدند که باید در هدایت و رهبری فیفا تغییر جدی و اساسی بهوجود آید. 9عضو فیفا و پنج تاجر دستگیر شده یا تحت تعقیب قرار گرفته و سپ پلاتر و میشیل پلاتینی از سمتهای خود عزل شدند.
۲. ۱۱۵ اتهام علیه منچسترسیتی (۲۰۲۳)
منچسترسیتی در بسیاری از مقاطع دهه گذشته در فوتبال انگلیس تسلط داشته است، اما موفقیت آنها بدون جنجال نبوده است. قهرمان انگلیس به نقض ۱۱۵مورد قانون مالی بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ ، از جمله عدم ارائه اطلاعات صحیح برای حمایت از تحقیقات لیگ برتر متهم شدهاند. اگر این اتهامات ثابت شود، منچسترسیتی ممکن است با جریمههای سنگین، کسر امتیاز یا ممنوعیت نقلوانتقالات مواجه شود. با این حال، هواداران این سؤال را مطرح کردهاند که چرا لیگ برتر نتوانسته است هیچگونه مجازاتی علیه منچسترسیتی اعمال کند، در حالی که اورتون، ناتینگهام فارست و لسترسیتی به دلیل تخلفات مالی به مراتب کمتر در همان دوره مجازات شدند. این موضوع باعث شده تا برخی به شیوع فساد در نهادهای حاکم بر لیگ برتر شک کنند، اما تاکنون شواهدی برای تأیید این ادعا وجود نداشته است.
3- کالچو پولی
کالچو پولی (به ایتالیایی: Calciopoli) رسوایی سال ۲۰۰۶ فوتبال ایتالیا، یا آشوب فوتبال، در لیگهای برتر حرفهای فوتبال ایتالیا یعنی سریA و سریB اتفاق افتاد. این رسوایی در ماه مه سال ۲۰۰۶ میلادی توسط پلیس ایتالیا برملا شد و مکالمات تلفنی حاکی از دخالت قهرمان لیگ، یوونتوس و تیمهای میلان، فیورنتینا، لاتزیو و رجینا و تماسهای بین مدیران این باشگاهها و سازمان داوران بود. این تیمها متهم به تقلب در بازیها با انتخاب داور دلخواهشان شدند. ماجرای این فساد گسترده، زمانی مشخص شد که بازرسان آژانس ایتالیایی فوتبال GEA، به مکالمات تلفنی مدیران ارشد یوونتوس، لوچانو موجی (که مادامالعمر از هرگونه فعالیت فوتبالی محروم شد) و آنتونیو جیرائودو با کمیته داوران فوتبال این کشور دست یافتند و مشخص شد در طول برگزاری دیدارهای فصل 05-2004، آنها پیرلوئیجی کولینا و روبرتو روستی را به عدم پیروی از دستورات متهم کرده و از کمیته داوران تقاضای مجازات برای این 2 داور سرشناس داشتند. مدیران یوونتوس میخواستند هرگز قضاوت دیدارهایشان در سریA به کولینا و روستی سپرده نشود! هر دوی این داوران، از معدود افرادی بودند که در جریان فساد گسترده فوتبال ایتالیا، هرگز آلوده نشدند. نام «کالچوپولی» برگرفته از رسوایی مقامات سیاسی ایتالیا در دهه 90 تحت عنوان «تنجنتوپولی» بود که از لحاظ شناختی، اشاره به «رشوه دادن و رشوه گرفتن» دارد. در جریان کالچوپولی، تیمهای سرشناسی از جمله یوونتوس (قهرمان هر 2 فصل)، میلان، فیورنتینا، لاتزیو و رجینا با جریمههای سنگین مواجه شدند و از جمله این جریمهها میتوان به بازپس گرفتن عنوان قهرمانی هر 2فصل از یوونتوس (اهدای یکی از آنها به اینتر)، سقوط این تیم به سریB پس از کسر تمامی امتیازات و جای گرفتن در قعر جدول فصل 06-2005 اشاره کرد. از میلان، فیورنتینا، لاتزیو و رجینا امتیازاتی کسر شد و با توجه به تخفیف در مجازاتهایشان، آنها خوششانس بودند که همچون یوونتوس راهی دسته پایینتر نشدند.
۴. یوونتوس (۲۰۲۳)
یوونتوس که به اتهامات مربوط به ناهنجاریهای مالی و فساد عادت دارد، در ژانویه ۲۰۲۳ به دلیل افزایش غیرقانونی هزینههای انتقال، با کسر ۱۵امتیاز مواجه شد. در این پرونده که توسط فدراسیون فوتبال ایتالیا (FIGC) مطرح شد، یوونتوس به دستکاری هزینهها در سوابق مالی خود به منظور بهرهمندی از مزایای سرمایهگذاری متهم شد و از این تیم 15 امتیاز کسر شد.
فوتبال، با تمام زیبایی و سادگیاش، در دنیای مدرن با چالشهای زیادی روبهرو است. فساد و سوءاستفاده از قدرت میتواند تمامیت این ورزش را تهدید کند. با این وجود برخورد قاطعانه در نهادهای فوتبالی بدون توجه به نام و یا موقعیت اشخاص باعث شده تا بسیاری از مدیران فوتبالی نسبت به انجام اموری اینچنینی ترس بسیار زیادی داشته باشند.