ماجرای پرابهام اجاره بهای سیستم‌های VAR در لیگ برتر
پــــــول زور
در فصل جاری فوتبال ایران، مشکلات مرتبط با سیستم کمک‌داور ویدیویی (VAR) به یکی از چالش‌های جدی فدراسیون فوتبال تبدیل شده است؛ روند تأمین این سیستم و مسائل مالی آن، همچنان محل بحث و جدل‌هایی در درون جامعه فوتبال به شمار می‌آید. در این مقاله، به بررسی جزئیات واکنش‌ها به وضعیت کنونی VARهای ایرانی و انتقادات وارده به فدراسیون فوتبال می‌پردازیم.
محمدرضا رحیم‌پور
خبر‌نگار
گلایه‌های مبتکر VAR ایرانی
اخیراً هدایت سفیددشتی، مبتکر طرح VAR ایرانی، از عدم همکاری فدراسیون فوتبال گلایه کرده است. وی به کمبود حمایت‌ها و شفافیت در روند دریافت مجوز از فیفا برای استفاده از VAR ایرانی اشاره کرده و نگرانی‌هایی را در مورد زمان و هزینه‌ها ابراز کرده است.
حکیم: آمادگی تست کردن VARهای ایرانی
در فدراسیون وجود دارد
در این راستا به سراغ محسن حکیم رفتیم تا آخرین وضعیت سیستم‌های کمک‌داور ویدیویی را بررسی کنیم. محسن حکیم، به تفصیل به این موضوعات پرداخته و اظهار داشته که هزینه 440میلیون تومانی برای اجاره VAR به نسبت هزینه‌های جابه‌جایی و نگهداری این سیستم، مبلغی معقول است. اما چالش اصلی در این زمینه، مربوط به هزینه‌های مربوط به اجاره و تأمین این تجهیزات است. نکته دیگری که وی به آن اشاره داشت، بحث تولید این سیستم در داخل کشور است که حکیم به ادعای برخی شرکت‌ها مبنی بر تولید سیستم VAR ایرانی اشاره کرده و بیان کرد: «کارآمدی هر سیستم باید ابتدا توسط فدراسیون فوتبال مورد تست و بررسی قرار بگیرد و ما برای این موضوع آمادگی کامل داریم اما خیلی از سیستم‌هایی تولید شده در ایران کارآمدی منطبق با آیین‌نامه‌های فیفا نداشتند.» موضوع دیگری که مورد اعتراض باشگاه‌ها بود، مربوط به هزینه 440میلیون تومانی اجاره‌بهای این سیستم بود که البته به گفته حکیم، هنوز هیچ باشگاهی مبلغ اجاره این سیستم را پرداخت نکرده است.
مستهلک شدن در پی جابه‌جای‌های متعدد
کمبود سیستم‌های موجود در کشور باعث جابه‌جا‌های متوالی آنها شده که این موضوع در درازمدت به مستهلک شدن سیستم‌ها منجر خواهد شد، برای همین اجاره این سیستم‌ها که پشتوانه گارانتی هم ندارند، برای یک باشگاه لیگ برتری مقرون به صرفه به نظر نمی‌رسد. فرایند تضمین کیفیت و اعتبار VARهای موجود یکی از مسائل کلیدی است که باید حل شود. عدم شفافیت در روند تأمین این سیستم‌ها و قیمت‌گذاری‌های غیرمنصفانه، مانع از پیشرفت فوتبال ایران در این حوزه می‌شود. توجه به جزئیات و همکاری مثبت میان فدراسیون فوتبال و شرکت‌های تولیدکننده ضروری است. البته که مسئولین اجرایی این سیستم در تلاش هستند که با بهترین کیفیت آن را به فوتبال ایران عرضه کنند اما عدم شفافیت در قیمت‌گذاری و البته هزینه‌های بالاتر نسبت به نمونه‌های خارجی باعث شده تا باشگاه‌ها برای استفاده از این سیستم میلی نداشته باشند. در این راستا، امید است که با همکاری همه‌جانبه و حمایت‌های متقابل، دسترسی به VARهای استاندارد و باکیفیت برای فوتبال ایران تسهیل شود.
در دنیا اجاره مرسوم است نه خرید
شرایط تست سالانه این سیستم‌ها از سوی فیفا باعث شده تا شرکت‌های مورد تأیید فیفا از سال 2022 تا به امروز از 11 شرکت به 6 شرکت تعدیل پیدا کند و همین موضوع باعث شده تا بسیاری از کشور‌ها دنیا به جای خرید این سیستم سراغ اجاره آن بروند. حال باید خاطرنشان کرد که ممکن است شرکتی که فدراسیون فوتبال از آن VAR را خریداری کرده، از سال آینده دیگر مجوز نداشته باشد. بنابراین، سرمایه‌گذاری بلندمدت روی یک سیستم معیوب یا غیراستاندارد، ریسک بزرگی برای باشگاه‌ها محسوب می‌شود.
باشگاه‌ها مستقیماً وارد عمل می‌شوند؟
در چند سال اخیر، مدیران فوتبال ایران با دو شرکت تولیدکننده VAR همکاری کرده که یک شرکت چینی و شرکت هنگ‌کنگی «سیمپیل لایو» تا به امروز تجهیزات خود را به ایران فرستاده‌اند. سیمپلی لایو اولین شرکتی بود که برای حضور در ایران اعلام آمادگی کرد و برای هشت ماه حضور در ایران مبلغ 40هزار دلار اجاره بهای سیستم خود را درخواست کرد. به علاوه در شرکت‌ها دیگر مورد تأیید فیفا، شرکت هاکای، برای هر سیستم خود را برای هر بازی مبلغ 5000 دلار (معادل 300 میلیون تومان)اجاره می‌دهد.
این امر سؤال‌های جدی را به وجود می‌آورد که چرا باشگاه‌ها مجبور هستند 440میلیون تومان هزینه VAR را به فدراسیون پرداخت کنند، در حالی که می‌توانند این سیستم را به مبالغ به مراتب پایین‌تر اجاره کنند. این عدم تطابق در قیمت‌گذاری، به وضوح غیرمنصفانه به نظر می‌رسد و باعث شده باشگاه‌ها به جست‌و‌جوی گزینه‌های بهتر و ارزان‌تر بروند و در همین راستا شنیده می‌شود چند باشگاه لیگ برتری شهرستانی در حال رایزنی با شرکت‌های مورد تأیید فیفا برای اجاره مستقیم سیستم هستند. ضمن اینکه این موضوع در اکثر کشورهای دنیا مرسوم است و باشگاه‌ها می‌توانند براساس پروتکل‌های فیفا سیستم مورد نظر را خریداری و استفاده کنند. سؤالی که در این خصوص مطرح می‌شود آن است که اگر باشگاهی بخواهد مستقیماً VAR مورد تأیید فیفا را اجاره کند، سرنوشت انتخاب داوران اتاق VAR چه خواهد شد؟
علی خسروی، عضو کمیته داوران در این خصوص به ایران ورزشی گفت: «صفر تا صد پروژه کمک‌داور ویدیویی مربوط به سازمان لیگ است و براساس لیست اعلامی سازمان لیگ، کمیته داوران برای بازی تیم داوری تخصیص می‌دهد.» همچنین داود رفعتی دبیر ستاد استانداردسازی ورزشگاه‌های ایران در خصوص این موضوع توضیح داد: «موضوع VAR جزو ملزمات استانداردسازی فدراسیون است، فدراسیون از خرید تجهیزات توسط باشگاه استقبال می‌کند و درحال حاضر باشگاه‌ها تنها می‌توانند از دو شرکت EVS و شرکت چینی برای مسابقات استفاده کنند و برای اجاره یا خرید این سیستم باید از فدراسیون اجازه‌نامه داشته باشند چرا که فدراسیون برای دریافت حق استفاده از VAR در لیگ برتر مبلغی را به عنوان لایسنس به فیفا پرداخت کرده است.»