افت ورزش ایران در مسیر المپیک
سینه‌خیز به سوی پاریس
آیسان سعیدی
روزنامه نگار
قریب به 6 ماه دیگر به بازی‌های المپیک باقی مانده و ورزش ایران باید در مهم‌ترین فستیوال ورزشی جهان حضور پیدا کند. المپیک بی‌تردید حکم کنکور ورزش را دارد و مهم‌ترین متر و معیار سنجش ورزش کشورها است که در طول زمان چه کرده‌اند و پیشرفت و یا پسرفت داشته‌اند. این بار اما به نظر می‌رسد که ورزش ایران در پاریس حضوری کمرنگ خواهد داشت و توفیق دندان‌گیری کسب نخواهد کرد. چه آنکه در بازی‌های آسیایی هانگژو به عنوان یک رویداد کوچک‌تر و معیار حداقلی شاهد پسرفت ورزش ایران بودیم و به نظر می‌رسد این روال در المپیک با شدت و حدت بیشتری تکرار خواهد شد. سهمیه‌های کسب شده ورزش ایران برای المپیک پاریس تا این لحظه این انگاره را هاشور واقعیت می‌زند. سالی که نکوست از بهارش پیداست و بهار ورزش حداقل در منظر کسب سهمیه بدل به خزان شده و ناامیدکننده است. آنچنانکه به نظر می‌رسد در پاریس 2024 شاهد اعزام کاروانی کوچک باشیم. به‌طوری که پیش‌بینی می‌شود تعداد سهمیه‌های ایران در این دوره از بازی‌ها به کمتر از ۴۰ سهمیه برسد. کاروان ایران در سی و دومین المپیک که با یک سال تأخیر به دلیل شیوع کرونا در سال ۲۰۲۱ به میزبانی توکیو برگزار شد، ۶۸ سهمیه کسب کرد ولی با کاروانی متشکل از ۶۵ ورزشکار در ۱۶ رشته ورزشی دوومیدانی، بسکتبال، تیراندازی، کشتی آزاد، کشتی فرنگی، دوچرخه‌سواری، تیراندازی با کمان، تکواندو، والیبال، کاراته، شمشیربازی، تنیس روی میز، بوکس، قایقرانی، وزنه‌برداری، شنا و بدمینتون راهی مسابقات شد. برای سی‌وسومین دوره المپیک این روند بسیار ناامیدکننده است و از منظر کسب سهمیه پسرفت جدی و قابل توجهی داشته‌ایم. تاکنون ورزش ایران تنها موفق به کسب 12 سهمیه المپیک در 3 رشته دوچرخه‌سواری (یک سهمیه)، تیراندازی (4 سهمیه) و کشتی (۷ سهمیه شامل ۴ سهمیه در کشتی فرنگی و ۳ سهمیه در کشتی آزاد) شده است.
اولین سهمیه
در تیراندازی
شکل‌گیری کاروان ورزش ایران برای حضور در بازی‌های المپیک ۲۰۲۴ به مهر سال ۱۴۰۱ بازمی‌گردد؛ زمانی که هانیه رستمیان از حضور در جام جهانی تیراندازی (مصر) و قرار گرفتن در جایگاه پنجم تپانچه ۲۵ متر به عنوان نخستین ورزشکار ایرانی موفق به کسب سهمیه شد، آن هم به لطف تیرانداز آلمانی، نفر اول گروه اول در دور دوم مسابقات که پیش‌تر در مسابقات قهرمانی اروپا صاحب سهمیه المپیک پاریس شده بود.
اینگونه ورزش ایران در فاصله ۲۲ ماهه تا بازی‌های المپیک پاریس حضور خود در این بازی‌ها را از حیث کسب سهمیه قطعی کرد اما در ادامه این روال خیلی کند و ملایم پیش رفت، طوری که دومین سهمیه ۱۰ ماه بعد به دست آمد و البته باز هم توسط تیراندازان.
این بار شرمینه چهل‌امیرانیِ ۲۴ ساله مرداد سال جاری در مسابقات قهرمانی جهان (باکو) در ماده تفنگ بادی صاحب سهمیه شد. او در اولین حضورش در مسابقات قهرمانی جهان که دومین تجربه بین‌المللی‌اش به حساب می‌آمد، در جایگاه پنجم ایستاد و سهمیه گرفت. در ادامه در رقابت‌های تیراندازی قهرمانی آسیا فاطمه امینی در تفنگ 10 متر زنان با ایستادن در جایگاه ششم سهمیه المپیک پاریس را کسب کرد.
تیراندازی باز هم سهمیه گرفت. در رقابت‌های تیراندازی اهداف پروازی قهرمانی آسیا در کویت محمد بیرانوند تیرانداز 15 ساله ایران با درخششی فوق‌العاده قهرمان شد و بلیت پاریس را برای خود رزرو کرد تا رشته اهداف پروازی برای نخستین بار به المپیک راه پیدا کند.
در ادامه کشتی‌گیران هم از حضور در نخستین رویداد انتخابی المپیک به صف دارندگان سهمیه المپیک اضافه شدند. آنها شهریور سال جاری در مسابقات جهانی بلگراد شرکت کردند و توانستند ۷ سهمیه از مجموع سهمیه‌های توزیعی در این رقابت‌ها را به نام ایران کنند.
رحمان عموزاد (۶۵ کیلوگرم)، حسن یزدانی (۸۶ کیلوگرم) و امیرحسین زارع (۱۲۵ کیلوگرم) در کشتی آزاد همراه با مهدی محسن‌نژاد (وزن ۶۰ کیلوگرم)، محمدرضا گرایی (وزن ۷۷ کیلوگرم)، محمدهادی ساروی (وزن ۹۷ کیلوگرم) و امین میرزازاده (وزن ۱۳۰ کیلوگرم) در کشتی فرنگی نفراتی بودند که برای کشتی ایران سهمیه المپیک گرفتند.
دوچرخه‌سواری هم سومین رشته‌ای است که موفق به ورود به المپیک شد. اتحادیه جهانی دوچرخه‌سواری طی نامه‌ای رسمی به ایران از اختصاص تنها یک سهمیه به تیم ملی جاده ایران برای بازی‌های پاریس خبر داده است. این سهمیه با احتساب مجموع امتیازات مسابقات قهرمانی آسیا، رقابت‌های قهرمانی کشور و بازی‌های آسیایی و لحاظ کردن رنکینگ بین‌المللی در اختیار ایران گذاشته شده است. با این سهمیه نماینده ایران در دو ماده تایم تریل انفرادی و استقامت جاده المپیک ۲۰۲۴ شرکت می‌کند.
بازی‌های المپیک پاریس با حضور ۱۰۵۰۰ ورزشکار در ۳۸ رشته برگزار می‌شود و ایران تا به امروز صاحب 12 سهمیه در ۳ رشته شده است.
ناکامی‌های
سریالی
با اعلام برگزارکنندگان المپیک پاریس، این بازی‌ها با حضور ۱۰۵۰۰ ورزشکار از ۳۸ رشته برگزار می‌شود اما ایران تا امروز تنها توسط ۱2 ورزشکار در ۳ رشته صاحب سهمیه المپیک شده. این در حالی است که طی این مدت ورزش ایران فرصت داشت تا در دیگر رشته‌ها هم سهمیه‌هایی را به نام خود ثبت کند اما عملکرد ورزشکارانش این فرصت را هم از خودشان گرفت و هم از مجموعه ورزش.
فوتبال (تیم امید)، بسکتبال، والیبال، هندبال، تیروکمان، دوچرخه‌سواری، سنگنوردی و قایقرانی از جمله رشته‌هایی هستند که تیم‌ها و ورزشکاران‌شان در همین یک سال گذشته که از تشکیل کاروان جدید ورزش ایران می‌گذرد، در میادین کسب سهمیه شرکت کردند اما دست خالی از آن بازگشتند و باعث شدند در فاصله پنج ماه به بازی‌ها، کاروان ایران از حیث سهمیه و رشته صاحب سهمیه در بدترین وضعیت باشد.
سی و سومین دوره بازی‌های المپیک طی روزهای ۴ تا ۲۰ مرداد 1403 (۲۶ جولای تا ۱۱ آگوست ۲۰۲۴) در پاریس برگزار می‌شود. میادین انتخابی برای این المپیک همچنان در حال برگزاری است و تا یک ماه مانده به این بازی‌ها ادامه خواهد داشت. طی این مدت ورزشکاران ایران هم حضور در این میادین را ادامه می‌دهند. نتیجه این حضور وضعیت نهایی کاروان را از نظر کمی و حتی کیفی مشخص خواهد کرد.
برای المپیک ۲۰۲۰ توکیو، ایران در ۱۶ رشته صاحب سهمیه شد (۶۸ سهمیه) و از این حیث یک رکورد را به ثبت رساند. البته از میان آنها کاراته که رشته میهمان در آن دوره بازی‌ها بود برای المپیک پاریس حذف شده. با این اوصاف روی این رشته که 3 نماینده در توکیو داشت و حتی توسط سجاد گنج‌زاده به مدال طلا هم رسید، نمی‌توان حسابی برای کسب سهمیه داشت اما دیگر رشته‌ها شانس ورود به المپیک هستند البته بعضاً خیلی دور.
پیش‌بینی
جالب از وضعیت
ایران در المپیک
در انتظار ۴ طلا و ۹ مدال
مرجع آماری Nielsen's Gracenote آخرین پیش‌بینی جدول مدالی خود را برای بازی‌های المپیک منتشر کرد. با در نظر گرفتن داده‌های موجود از مسابقات کلیدی جهانی و قاره‌ای، این مرکز آماری تعداد مدال‌های هر کشور در بازی‌های المپیک را پیش‌بینی کرده است. پیش‌بینی VMT Gracenote نشان می‌دهد که ایالات متحده در مجموع بیشترین مدال را در بازی‌های المپیک پاریس کسب خواهد کرد. اگر تیم آمریکا این انتظار را برآورده کند، هشتمین صدرنشینی متوالی این تیم در جدول مدالی بازی‌های المپیک خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود چین در مجموع مدال‌ها دوم شود ولی می‌تواند رقابت نزدیکی با آمریکا داشته باشد. برای هر دو کشور ۳۷ مدال طلا پیش‌بینی شده ولی آمریکا با ۱۲۱ مدال مجموع بالاتر از ۸۵ مدال مجموع چین صدرنشین شده است. انتظار می‌رود بریتانیا عملکردی مشابه المپیک گذشته را تکرار کند و ۱۶ مدال طلا در پاریس کسب کند. همچنین پیش‌بینی می‌شود که ژاپن نیز مانند دفعه قبل عملکردی خوب در کسب مدال داشته باشد. در این پیش‌بینی مدالی برای ایران ۹ مدال در نظر گرفته شده. ایران در دوره قبل در توکیو ۳ طلا، ۲ نقره و ۲ برنز کسب کرد و با ۷ مدال در رده بیست و هفتم قرار گرفت. در این دوره پیش‌بینی شده ایران با ۴ طلا، ۲ نقره و ۳ برنز در رده بیست و هفتم قرار گیرد. این مرجع آماری با زیر نظر گرفتن نتایج ورزشکاران در رشته‌های مختلف المپیکی قرار است ماهانه این جدول را تا شروع بازی‌های المپیک به‌روز کند.
تعداد ورزشکاران ایران
در ادوار المپیک
۱۹۴۸ لندن (انگلیس): ۳۸ ورزشکار
۱۹۵۲ هلسینکی (فنلاند): ۲۲ ورزشکار
۱۹۵۶ ملبورن (استرالیا): ۱۷ ورزشکار
۱۹۶۰ رم (ایتالیا): ۲۵ ورزشکار
۱۹۶۴ توکیو (ژاپن): ۵۸ ورزشکار
۱۹۶۸ مکزیکوسیتی (مکزیک): ۱۴ ورزشکار
۱۹۷۲ مونیخ (آلمان غربی): ۵۱ ورزشکار
۱۹۷۶ مونترال (کانادا): ۸۸ ورزشکار
۱۹۸۸ سئول (کره‌جنوبی): ۲۷ ورزشکار
۱۹۹۲ بارسلونا (اسپانیا): ۴۰ ورزشکار
۱۹۹۶ آتلانتا (آمریکا): ۱۹ ورزشکار
۲۰۰۰ سیدنی (استرالیا): ۳۵ ورزشکار
۲۰۰۴ آتن (یونان): ۳۸ ورزشکار
۲۰۰۸ پکن (چین): ۵۴ ورزشکار
۲۰۱۲ لندن (انگلیس): ۵۴ ورزشکار
۲۰۱۶ ریو ( برزیل): ۶۳ ورزشکار
۲۰۲۰+۱ توکیو (ژاپن): ۶۸ ورزشکار
کوچک‌ترین کاروان‌های ایران در المپیک:
۱. المپیک ۱۹۶۸ مکزیکوسیتی:
۱۴ ورزشکار
۲. المپیک ۱۹۵۶ ملبورن:
۱۷ ورزشکار
۳. المپیک ۱۹۹۶ آتلانتا:
۱۹ ورزشکار
بزرگ‌ترین کاروان‌های ایران در المپیک:
۱. المپیک ۱۹۷۶ مونترال: ۸۸ ورزشکار
۲. المپیک ۱+۲۰۲۰ توکیو: ۶۸ ورزشکار
۳. المپیک ۲۰۱۶ ریو:
۶۳ ورزشکار
برآورد احتمالی
زیر 40 نفر
بزرگ‌ترین ترکیب کاروان ایران در ادوار مختلف بازی‌های المپیک، پیش از انقلاب و برای بیست و یکمین دوره بازی‌های المپیک در ۱۹۷۶ مونترال و با حضور ۸۸ ورزشکار شکل گرفت. بعد از پیروزی انقلاب، کاروان اعزامی به المپیک توکیو این رکورد را با ۶۸ سهمیه در ۱۶ رشته به خود اختصاص داده است. در هر یک از دو المپیک اخیر والیبال با کسب مجوز لازم به تنهایی ۱۲ ورزشکار به ترکیب کاروان اضافه کرد. بسکتبال هم در المپیک توکیو مشابه همین تعداد ورزشکار را وارد فهرست کاروان ایران کرد. ضمن اینکه در توکیو کاراته به عنوان رشته میهمان 3 سهمیه هم داشت. غیبت قطعی دو رشته بسکتبال و کاراته و غیبت احتمالی والیبال در پاریس، تعداد سهمیه‌های کاروان ایران را با افت شدیدی مواجه خواهد کرد. بررسی وضعیت سایر رشته‌ها هم نشان می‌دهد که امیدواری زیادی به آنها نیست. با این اوصاف وضعیت کاروان ایران از حیث تعداد سهمیه برای بازی‌های پاریس بسیار ضعیف‌تر از المپیک‌های اخیر خواهد شد. البته که نتیجه‌گیری و کسب مدال به مراتب مهم‌تر از وضعیت کمی کاروان است اما همین وضعیت است که به نوعی بیانگر شرایط کیفی ورزش خواهد بود. هرچند که هنوز ورزش ایران فرصت کسب سهمیه در رشته‌هایی چون شمشیربازی، تنیس روی میز، تکواندو، وزنه‌برداری، ژیمناستیک، بوکس، والیبال ساحلی، والیبال، دوومیدانی، شنا، بسکتبال سه نفره، بدمینتون، قایقرانی، تیراندازی با کمان، جودو، صخره‌نوردی و نیز تکمیل سهمیه در رشته‌های کشتی و تیراندازی را دارد اما با این حساب پیش‌بینی می‌شود که کاروان ایران در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن زیر ۴۰ نفر باشد که این اتفاق دست کم در ۴ دوره اخیر بازی‌های المپیک بی‌سابقه بوده است. تا امروز ۳۲ دوره بازی‌های المپیک برگزار شده و کاروان ایران در ۱۷ دوره بازی‌ها شرکت کرده و به نظر می رسد المپیک پاریس یکی از کمترین تعداد ورزشکار در ادوار اخیر لقب بگیرد.