گفت‌و‌گوی «ایران ورزشی» با علی ثقفی کارگردان فیلم سینمایی «پرویز خان»
بازیکنان تیم ملی «پرویز خان» را ببینند
حامد جیرودی
روزنامه نگار
جشنواره فیلم فجر این روزها حال و هوایی فوتبالی به خود گرفته است. بخصوص اینکه یکی از فیلم‌های حاضر در این دوره از جشنواره نیز موضوعی فوتبالی دارد. فیلم سینمایی «پرویز خان» به کارگردانی علی ثقفی که موضوع آن به برشی حساس از زندگی زنده‌‌یاد پرویز دهداری سرمربی اسبق تیم ملی فوتبال ایران در سال 1365 می‌پردازد که در آن 14 بازیکن تیم ملی از حضور در این تیم استعفا دادند تا یکی از پرحاشیه‌ترین اتفاق‌های تاریخ تیم ملی رقم بخورد. ثقفی که یک کارگردان فیلم اولی است، در این فیلم سعی کرده تا شرایط آن دوره را به تصویر بکشد و آن را به صورت داستانی جذاب به مخاطب عرضه کند. ثقفی در گفت‌و‌گو با «ایران ورزشی» درباره این فیلم و شرایطی که برای ساخت آن تجربه کرده، صحبت کرده است.
جرقه ساخت «پرویز خان» چطور زده شد؟
من از زمانی که کار فیلمسازی را شروع کردم و چند مستند هم درباره فوتبال ساختم، علاقه زیادی داشتم که یک فیلم سینمایی فوتبالی بسازم. خودم هم به فوتبال علاقه زیادی دارم و وقتی مسابقات را می‌بینم، خیلی احساساتی می‌شوم. وقتی اسم آقای دهداری مطرح شد، با اشتیاق سوژه ساخت فیلم درباره ایشان را قبول کردم. اتقاق‌هایی هم که در زمان مربیگری آقای دهداری رخ داده بود، جزو اتفاق‌های خاص فوتبال ایران بود که جذابیت داستانی داشت.
ساخت فیلم‌هایی در ژانر ورزشی، کار سختی در جهان است. در سینمای ایران چند فیلم از این دست مانند «غلامرضا تختی» یا «بیرو» ساخته شده. درباره روند ساخت «پرویز خان» و شرایطی که برای آن تجربه کردید، توضیح می‌دهید؟
همان‌طور که اشاره کردید، ساخت فیلم ورزشی کار سختی است و به ندرت فیلم‌هایی از این دست ساخته شده، بخصوص فیلم‌هایی که درام اصلی آن هم روی مسابقه متمرکز باشد. در حالی که در فیلم ما، ۳۰ دقیقه از درام در جریان بازی می‌گذرد و مهم‌ترین اتفاق‌های فیلم هم در همان مسابقه می‌افتد. دوربین این فیلم به وسط زمین مسابقه و بین بازیکنان می‌رود. ما حرکت‌های سریع دوربین داشتیم که توپ را دنبال می‌کرد و شلاقی بود. من به دنبال این بودم که فضایی از فوتبال را ببینیم که تا به حال ندیده بودیم. ما نمی‌خواستیم بازی را نشان دهیم بلکه می‌خواستیم آدم‌ها را وسط مسابقه نشان دهیم.
بازیگران فیلم را چطور انتخاب کردید؟
یکی دیگر از سختی‌های فیلم پرویز خان، همین انتخاب بازیگران بود. ما باید افرادی را انتخاب می‌کردیم که هم شبیه باشند، هم بازیگر باشند و هم فوتبالیست باشند. این موضوع وقت زیادی از تیم ما گرفت و بعد هم که انتخاب شدند، مدت زیادی با مربی‌ای که داشتیم تمرین فوتبال می‌کردند. همزمان تمرین بازیگری هم می‌کردیم. اگر بدانید که با چه مشکلاتی روبه‌رو بودیم، می‌گویید چطور این فیلم را ساخته‌اید. ولی ما عاشقانه دنبال این بودیم که این کارهای نشد را انجام دهیم.
یکی از بازیگرانی که انتخاب کردید و گفتید هم باید بازیگر می‌بود و هم فوتبالیست و شبیه، بازیگر نقش احمدرضا عابدزاده بود که جزو جذابیت‌های اصلی فیلم پرویز خان به حساب می‌آید.
بله، ایشان اولین کارش بود که جلوی دوربین می‌آمد و برای این نقش، ۳۰ کیلو وزن کم کرد. کلی هم تمرین کرد. هم فوتبالی و هم بازیگری. البته فقط او نبود و تک تک بچه‌ها زحمت زیادی کشیدند. از بازیگری که نقش کریم باوی را بازی کرد تا بازیگران نقش‌های سیروس قایقران، جواد زرینچه و نادر میر‌احمدیان. همه درخشان بودند. به غیر از این‌ها، باید به بازیگران تیم ملی کویت هم اشاره کنم که هم باید فوتبالیست می‌بودند، هم عرب می‌بودند و هم بازیگر باشند. ما نمی‌توانستیم هر کسی را انتخاب کنیم. بازیگری که نقش موید حداد را بازی می‌کند، بسیار خوب بود یا بازیگری که نقش گزارشگر عرب را بازی می‌کرد.
از اسکندر کوتی گزارشگر قدیمی فوتبال و محمدرضا کربکندی مربی فوتبال هم در نقش‌های خودشان استفاده کردید.
بله آقای کوتی به ما افتخار دادند و نقش خودشان را بازی کردند. آقای کربکندی خیلی زحمت کشیدند و از اصفهان آمدند و سه ساعت و نیم زیر گریم سنگین بودند و افتخار دادند در یک صحنه ۳۰ ثانیه‌ای بازی کردند تا یک اتفاق تاریخی را در فیلم به تصویر بکشیم.
از این بازیگران که بگذریم، به سعید پورصمیمی می‌رسیم که نقش اصلی فیلم پرویز خان را بر عهده داشت.
ما باید بازیگری را انتخاب می‌کردیم که به آقای دهداری شبیه باشد. آقای پورصمیمی می‌گویند اگر آقای پرویز پورحسینی زنده بود، من این نقش را بازی نمی‌کردم، چون ایشان شباهت بیشتری به آقای دهداری داشت اما حالا که آقای پورحسینی در قید حیات نیستند، آقای پورصمیمی به ما افتخار دادند. به نظر من بهترین خودشان بودند و من فکر می‌کنم که چطور می‌شود بهتر از این بود؟ جالب اینکه آقای پورصمیمی نه زیادی فوتبالی بودند و نه شناختی از آقای دهداری داشتند ولی در همان روزهای اول تحقیقات خودشان پیرامون نقش را شروع کردند تا به شخصیت نزدیک شوند.
درباره روند تحقیق فیلم از چه منابعی استفاده کردید؟
دو سال تحقیق و نگارش این فیلم طول کشید. ما کتاب خاصی راجع به آن مقطع از زندگی آقای دهداری که 14 بازیکن تیم ملی استعفا دادند، نداشتیم و برای همین به منابع مختلفی رجوع کردیم. باید راجع به شخصیت‌های دیگر فیلم مثل عابدزاده تحقیق می‌کردیم، راجع به دهه ۶۰، اتفاق‌های سیاسی، اجتماعی و ورزشی آن دوران، درباره بازیکنان مستعفی، درباره خود آقای دهداری و خانواده‌اش. ما ابتدا پرسش‌ها را طرح کردیم و اطلاعاتی هم به دست آوردیم. از روزنامه‌های سال ۱۳۶۵ تا صحبت با خانواده آقای دهداری. با آقای رضا وطنخواه دستیار آقای دهداری، مصاحبه سه ساعته داشتم. با شاگردان‌شان صحبت کردم. مصاحبه‌های روزنامه‌ها در آن دوران را خواندم.
نظر خانواده‌شان چه بود؟
ما با دختر‌شان صحبت کردیم که خیلی اطلاعات خوبی به ما دادند و از ایشان خیلی تشکر می‌کنیم. خانواده آقای دهداری و آقای وطنخواه که نزدیک‌ترین فرد فوتبالی به ایشان بودند، در جریان کامل ساخت فیلم بودند و خوشبختانه به ما اعتماد کردند و لطف داشتند.
شما در داستان به برشی از زندگی دهداری اشاره دارید اما به آن ۱۴ بازیکن مستعفی زیاد نمی‌پردازید و حتی اسم مستعار برای یکی از آنها انتخاب کردید، چرا چنین تصمیمی گرفتید؟
آن شخصیت که نام وحید کامیاب را برایش انتخاب کردیم، ترکیب چند بازیکن است، به اضافه تخیل نویسنده. ما از قصد این کار را کردیم که به بازیکن خاصی از آن جمع اشاره نداشته باشیم و نمی‌خواستم اذهان سمت یک نفر برود.
ولی شخصیت‌های نقش شاگردان دهداری را واقعی نشان دادید.
بله بر اساس مستندات واقعی بودند. مثلاً اینکه عابدزاده قلمزنی کار می‌کرده، واقعیت دارد. البته برای شخصیت‌هایی مثل عابدزاده و زرینچه هم کمی تخیل وارد کردم.
دوست دارید فیلم پرویز خان را بازیکنان تیم ملی فوتبال الان هم ببینند؟
خیلی زیاد. آرزویم این است که وقتی تیم ملی می‌خواهد به زمین برود یا هر تیمی، مربی بگوید بچه‌ها بیایید این فیلم را ببینیم تا روحیه بگیریم. دوست دارم این فیلم را به بازیکنان تیم ملی تقدیم کنم که وقتی بازی‌های‌شان را می‌بینیم، با تمام وجود آرزوی پیروزی‌شان را داریم. البته آقای دهداری یک الگو برای همه است که می‌توانند ببینند مثل ایشان می‌شود جنگید و برنده شد. از سازمان سینمایی اوج که در راه ساخت این فیلم از ما حمایت کردند تشکر می‌کنم.