از حسرت فوتبال ایران تا انزجار انگلیسی‌ها
پارادوکسی به نام VAR
آرمن ساروخانیان
@armen9971
فدراسیون فوتبال در روزهای گذشته تلاش زیادی برای گرفتن مجوز استفاده از VAR در دربی 102 داشت. تصمیم‌گیران فوتبال اصرار داشتند که با هماهنگی فیفا بتوانند در شهرآورد حساس تهران از تکنولوژی کمک‌داور ویدیویی استفاده کنند. اشتباهات تأثیرگذار داوران در هفته‌های گذشته که با اعتراض شدید باشگاه‌ها روبرو شد و تعدادی از بازی‌ها را با وقفه‌های طولانی روبرو کرد، فدراسیون را متقاعد کرد که حداقل برای این بازی اجازه استفاده از VAR را به دست آورد.
تصمیمات داوران در بازی‌های دو تیم استقلال و پرسپولیس حاشیه‌های زیادی می‌سازد و فضای هواداری را به شدت ملتهب می‌کند. در تقابل مستقیم دو تیم این حاشیه‌ها به اوج می‌رسد و فدراسیون به دنبال راهی می‌گشت تا جلوی این حاشیه‌ها را بگیرد. اشتباهات داوران در چند فصل گذشته کم نبوده و ظهور VAR فدراسیون فوتبال را برای وارد کردن این فناوری تحت فشار قرار داده است. تکنولوژی کمک‌داور ویدیویی اولین بار در لیگ‌های معتبر اروپایی به کار گرفته شد، ولی حالا به لیگ‌های آسیایی هم رسیده و لیگ برتر ایران شاید تنها لیگ معتبر قاره است که هنوز نتوانسته مقدمات این کار را فراهم کند.
مدیران فدراسیون بارها وعده داده‌اند که VAR به زودی وارد فوتبال ایران می‌شود، ولی با شروع لیگ بیست و سوم هم خبری از این فناوری نشد. فدراسیون نه توانسته قراردادی برای خرید این تجهیزات ببندد، نه داوران فوتبال هنوز آموزش استفاده از آن را پشت سر گذاشته‌اند. البته افشاریان در مصاحبه تلویزیونی ماه گذشته‌اش تأکید کرد که تحریم‌ها مانع اصلی ورود این تکنولوژی بوده: «تاج تلاش زیادی برای ورود VAR می‌کند ولی خیلی از چیزها دست ما نیست. ما نمی‌توانیم VAR را مانند بقیه تحریم‌ها دور بزنیم چون آن شرکت می‌ترسد.»
تنها حضور VAR در فوتبال ایران به مرحله گروهی لیگ قهرمانان محدود بود که تجهیزات پیش از مسابقه وارد و بعد از آن خارج می‌شد. ممکن است کنفدراسیون فوتبال آسیا برای مرحله نهایی مقدماتی جام جهانی هم VAR را الزامی کند که در این‌صورت باز هم حضور این تجهیزات به صورت موقت خواهد بود، ولی با بن‌بستی که در این مورد بوجود آمده، مشخص نیست این فناوری را فصل آینده هم در لیگ برتر ببینیم.
تنها راه حل میانه‌ای که برای بهبود کیفیت داوری فوتبال ایران وجود دارد، استفاده از گوشی موبایل کنار زمین است. در بازی هفته گذشته صنعت نفت آبادان – آلومینیوم اراک داور بازی یک پنالتی به ضرر میزبان اعلام کرد که بعد از مدتی از تصمیمش صرفنظر کرد. افشاریان آن بازی را از جایگاه ویژه تماشا می‌کرد و گفته می‌شود با تماسی که با ناظر بازی داشت، از او خواسته بود که این اشتباه را به داور گوشزد کند و نظرش را برگرداند. البته رئیس کمیته داوران این موضوع را تکذیب کرد، چرا که از نظر قانونی ایراد دارد. با این حال مجتبی حسینی، سرمربی آلومینیوم در نشست خبری گفت که با تغییر تصمیم داور مشکلی نداشته، چرا که کمک کرده بازی منصفانه پیش برود و حتی به شوخی گفت که می‌توان به جای VAR در مسابقات از دو سه موبایل کنار زمین برای کمک به داور استفاده کرد.
اوج‌گیری مخالفت‌ها در انگلیس
متاسفانه در سال‌های گذشته اعتماد باشگاه‌ها به داوران کم شده و هر تصمیمی با اعتراضات حین و بعد از بازی روبرو می‌شود. تلفن‌های همراه کنار زمین و انتقال سریع خبر سوت‌های اشتباه به نیمکت‌ها، فشار روی داوران را بیشتر کرده و گاهی جریان بازی از دست آنها خارج می‌شود. در این شرایط همه متفق‌القول هستند که ورود این تکنولوژی اشتباهات را به حداقل می‌رساند و آرامش گمشده سال‌های اخیر را به فوتبال ایران برمی‌گرداند. در صحبت‌های بازیکنان، مربیان، مدیران و کارشناسان از VAR به عنوان تنها راه نجات داوری و جاری شدن عدالت در فوتبال ایران نام برده می‌شود.
با این حال تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که VAR نتوانسته به بحران داوری پایان بدهد. لیگ برتر انگلیس به عنوان پرطرفدارترین مسابقات باشگاهی جهان نمونه‌ای است که نه تنها مشکلات داوری‌اش با VAR برطرف نشده که با مشکلات جدید و غیرمنتظره‌ای روبرو شده. اولین مشکل این فناوری وقفه‌های طولانی است که در جریان بازی بوجود می‌آید و هیجان تماشاگران را می‌گیرد. در سال 2017 و پیش از ورود VAR، 74.6 درصد طرفداران انگلیسی موافق استفاده از این تکنولوژی بودند، ولی در پایان فصل گذشته حدود دو سوم (63.3 درصد) با ادامه حضور آن مخالفت کردند.
در هفته‌های گذشته اشتباهاتی از داوران اتاق VAR سر زده که روی نتایج تیم‌ها تأثیر مستقیم گذاشته و آرسنال، لیورپول و ولورهمپتون بابت آن ابراز نارضایتی کرده‌اند و هاوارد وب، مسئول VAR در لیگ برتر انگلیس حتی مجبور شد نامه‌های عذرخواهی از باشگاه‌های متضرر منتشر کند.
تازه‌ترین چهره‌ای که به جمع مخالفان VAR پیوسته گری لینه‌کر، گلزن سابق تیم ملی انگلیس و مجری مشهور تلویزیون است. او از طرفداران پر و پا قرص ورود این تکنولوژی بود، ولی بعد از اشتباهات داوران در بازی استون ویلا - آرسنال گفت که بابت این موضعش «احساس گناه» می‌کند و VAR «مخرب مسابقات فوتبال» است.
VAR تحول بزرگی در فوتبال بود، ولی نتوانسته تأثیرگذاری مورد انتظار را داشته باشد و عواقبش گاهی بیشتر از فوایدش بوده. فوتبال ایران در ابتدای مسیری است که کشورهایی مثل انگلیس به انتهای آن رسیده‌اند و از ورود این تکنولوژی تقریباً پشیمان هستند. VAR شاید بزرگترین پارادوکس این روزهای فوتبال جهان است.