وقتی نگرانی‌ها تشدید می‌شود
لشکر فرسوده در «قطر»
وصال روحانـی
روزنامه نگار
در مورد پیر بودن تیم ملی فوتبال ایران حرف‌های فراوان گفته شده و ابراز نگرانی‌های زیادی صورت گرفته اما اگر امید ابراهیمی 36 ساله و کریم انصاری‌فرد 34 ساله هم جزو مسافران قطر باشند و در جام ملت‌های آسیای امسال شرکت جویند، مسن بودن این تیم به اعلا درجات خود خواهد رسید. تیمی که کارلوس کی‌روش پرتغالی اواخر پاییز سال پیش به جام جهانی 2022 برد، با میانگین سنی 8/29 سال دومین تیم مسن آن قابت‌ها شناخته شد اما تیمی که امیر قلعه‌نویی این روزها دارد، آخرین مراحل تدارکاتی‌اش را ساماندهی می‌کند و اوایل دی‌ماه به دوحه می‌رود. در صورت دربر داشتن ابراهیمی، هافبک وسط باشگاه الشمال قطر و انصاری‌فرد مهاجم تیم اومونیا نیکوزیای قبرس معدل سنی‌ای پیدا خواهد کرد که از 31 سال هم بیشتر خواهد بود و احتمالاً به 3/31 سال خواهد رسید که رقم حیرت‌آوری است و موجب تشدید نگرانی‌ها خواهد شد. حتی اگر این دو نفر هم از غربال نهایی ژنرال گذر نکنند و حذف شوند و به قطر نروند، میانگین سنی تیم ملی با توجه به نفرات حاضر و سن و سالی که دارند، به مرز 31 سال خواهد رسید که این هم رقم هشداردهنده و ناامیدکننده‌ای است. هشداردهنده از آن رو که موجب می‌شود یوزها یک شرط اصلی و لازم را برای توفیق در جام ملت‌ها که استقامت فراوان و توان جسمانی بالا است، نداشته باشند و به لحاظ فیزیکی کم بیاورند. و ناامیدکننده از این نظر که در پایان جام ملت‌ها کم و بیش همان تیم با همان نفرات و با کمترین تغییرات مجبور است در ادامه رقابت‌های انتخابی جام جهانی 2026 هم به میدان آید و چنان بساطی عملاً به این جام بزرگ هم بسط خواهد یافت.
واقعه‌ای بسیار محتمل
قلعه‌نویی که 9 ماه بعد از انتصابش به عنوان سرمربی تیم ملی به وعده‌هایش درخصوص جوان کردن ترکیب این تیم هنوز جامه عمل نپوشانده و فقط نام تعدادی جوان را در فهرست‌های انتخابی‌اش آورده (اما در میدان مسابقات کمترین سهم و بها را به آنها داده) احتمالاً بعد از آن دیدارها هم به بهانه مهم بودن پیکارهای جام جهانی و لزوم پرهیز از هر ریسکی در این مسابقه‌ها اکثر این چهره‌های میانسال و بعضاً پیر را باز هم دعوت و ترکیب تیم ملی را با همان‌ها خواهد بست و سهم اکثر جوانان، فقط نیمکت‌نشینی و حتی حذف از فهرست نهایی منتخبین‌اش خواهد بود. در آن صورت تیمی که ژنرال به جام جهانی 2026 خواهد برد، کلکسیونی از مسن‌ها خواهد بود و از مهره‌هایی شکل خواهد گرفت که اکثرشان در طیف سنی 28 تا 35 سال قرار خواهند داشت و به تبع آن فرسوده خواهند بود. این بدان معنا است که احتمال رسیدن معدل سنی تیم اعزامی ایران به این رقابت‌ها به 32 سال کم نخواهد بود و این نیز نوعی فاجعه در برنامه‌ریزی و در انتخاب‌های فنی مرتبط با تیم ملی خواهد بود. همه اینها که گفتیم نه یک رویداد سست و احتمالی اندک بلکه واقعه‌ای بسیار محتمل است زیرا تا شروع مرحله نهایی جام جهانی 2026 که در خاک سه کشور کانادا، آمریکا و مکزیک و طی خرداد و تیر 1405 خواهد بود، بیشتر از دو سال و نیم نمانده و پس از اتمام مراحل مقدماتی این جام نیز مربیان تیم ملی ایران این بهانه را خواهند داشت که عقل ایجاب نمی‌کند در آرایش تیمی که قریب به سه سال در کوره انتخابی جام جهانی امتحان پس داده و به نتایج لازم رسیده، تغییراتی ولو اندک داد و بهتر است که با همان سرد و گرم چشیده‌ها به جام جهانی بعدی رفت. به این خاطر است که باید گفت تیمی که از جانب کشورمان در جام بیست و سوم هم به میدان خواهد آمد، احتمالاً لشکری از پیرمردها خواهد بود و اگر هم چنین نباشد، بسیار بعید است که میانگین سنی‌اش بالای 28 سال نباشد.
گام برداشتن در مسیری غلط
آیا همه این رویدادهای بسیار محتمل یک جوانگرایی ولو نصف و نیمه در تیم ملی را به بعد از جام جهانی 2026 موکول نخواهد کرد؟ پاسخ این سؤال نامشخص می‌نماید اما این مسأله محرز است که نفرات انتخابی ژنرال برای گسیل به جام ملت‌های 2023 آسیا «سن بالا» و به وضوح فاقد عنصر جوانی و نشاط‌اند و اگرچه تجربه از اصلی‌‌ترین شرط‌ها برای کسب نتیجه در جام‌های بزرگ و کلاسیک است، اما راه رسیدن به این مهم نه انباشت میانسالان در تیم ملی بلکه ایجاد ادغامی و یک توازن عقلایی بین میانسالان و جوان‌ترها است. چنین توازنی بنابر کیفیت کار منتخبین و سلایق و صلاحدید مربیان می‌تواند «60 به 40» یا «70 به 30» و به طریق اولی «50 به 50» باشد. تحت هر شرایطی اعزام تیمی به یک جام قاره‌ای با معدل سنی حدود 31 سال هم یک ریسک بزرگ و توأم با احتمال جدی ناکامی است و هم گام برداشتن در مسیری غلط در جهت ترسیم چشم‌انداز آینده. فراموش نکنیم که روند ضروری جوان‌سازی ترکیب پیر تیم ملی هر چه دیرتر آغاز شود، جواب دادن این طرح و روند کسب تجربه جوان‌ها و رسیدن آنها به خودباوری و اندازه‌های لازم برای نیل به پیروزی هم سخت‌تر و این مسیر ناهموارتر و صعب‌العبورتر خواهد شد.