روایت پیوند تلویزیون و فوتبال باشگاهی انگلستان
ورزش زاغه‌نشین‌ها یا ابرصنعت قرن جدید
فرزاد بیگی
روزنامه نگار
وقتی در تابستان 1983 نخستین بار خبر پخش زنده رقابت‌های لیگ دسته اول انگلستان از «بی‌بی‌سی» و«آی‌تی‌وی» منتشر شد، نگرانی‌ها و احساسات متناقضی وجود داشت. البته که امکان پوشش کامل همه بازی‌ها وجود نداشت و به موجب قرارداد 5/2 میلیون پوندی، هر شبکه پنج بازی را پخش می‌کرد. هرچند «بی‌بی‌سی» به دلیل اعتصاب کارکنانش نتوانست به همین تعهد هم پایبند بماند و تنها چهار بازی را پوشش داد. همین پخش محدود اما برای همیشه رابطه تلویزیون و ورزش ملی انگلیسی‌ها را تغییر داد.
سابقه پخش زنده نخستین فوتبال داخلی به سال 1960 و جدال «بلکپول» و «بولتون» باز‌می‌گشت. انقلاب واقعی اما از یکشنبه 2 اکتبر 1983 آغاز شد، از مصاف «تاتنهام» و «ناتینگهام فارست».
در آن روزگار و از آنجا که حتی قبل از پخش زنده هم فروش بلیت رقابت‌های لیگ با افت روبه‌رو شده بود؛ نگرانی‌ها و تردیدهای جدی برای افزایش میزان خالی ماندن سکوها وجود داشت. چنانکه «گاردین» نوشت: «آیا باشگاه‌ها می‌دانند که پخش زنده مناسب بازی‌ها از تلویزیون، بسیاری را متقاعد خواهد کرد که باقی ماندن در خانه، راه بهتری برای تماشای فوتبال است؟ از سوی دیگر هم ممکن است یک بازی ضعیف آنها را متقاعد کند که تماشای فوتبال ارزش پول دادن ندارد.» با این حال همه نظرات اینقدرها نگران کننده نبود. خیلی‌ها این پروژه را یک فرصت می‌دانستند. از جمله «جیمی گریوز» در «میرور» نوشت: «ما میلیون‌ها تماشاگر خواهیم داشت که بسیاری از آنها وقتی ببینند فوتبال ارزشش را دارد، ممکن است دوباره جذب ورزشگاه‌ها شوند.»
باید یادآور شد در آن سال‌ها به طرز آزار دهنده‌ای فوتبال و علاقه به آن مختص طبقات ضعیف و فقرا تلقی می‌شد. در 1985، «ساندی تایمز» با ادبیاتی نه چندان مؤدبانه و برای اثبات فراگیر نبودن تماشای فوتبال در میان همه طبقات اجتماعی نوشت: «فوتبال ورزشی زاغه‌نشینی است که در ورزشگاه‌هایی فقیر انجام و بطور فزاینده‌ای توسط مردمان بی‌بضاعت تماشا می‌شود.» باتوجه به این موضوع آیا شبکه‌های تلویزیونی «اسب مرده را شلاق می‌زدند؟» آینده همه چیز را مشخص می‌کرد.
«تاتنهام» امکاناتش را بکار گرفت تا بیشترین تماشاگر را به «وایت هارت لین» بکشاند. آنها 2500 پوند برای تبلیغات هزینه کردند. پیام باشگاه این بود: «پخش زنده بازی بدون حضور شما کامل نخواهد شد.» نمایش چتربازان، وسایل حمل و نقل رایگان و اهدای جایزه به هواداران حاضر در ورزشگاه از دیگر مشوق‌ها برای فراخواندن مردم به استادیوم بود.
با این همه منتقدان جدی همیشه و حتی درون باشگاه وجود داشتند. از جمله «کیت برکینشاو»، سرمربی «تاتنهام»، ضمن مخالفت با تسلط تلویزیون بر برنامه‌ریزی بازی‌ها می‌گفت: «این بازی خانگی ما است و زمانی که خودمان (و نه دوربین‌های تلویزیونی) مناسب بدانیم آن را آغاز خواهیم کرد. همه بازی‌ها ساعت سه شروع می‌شود. دلیلی برای تفاوت این یکی وجود ندارد. (قرار بود بازی مذکور یک روز و 25 دقیقه زودتر برگزار شود) ما با قبول این تغییرات در واقع هوادارانی را نادیده گرفته‌ایم که بلیت کل فصل را پیش‌خرید کرده‌اند. آنها بلیت‌های خود را برای تماشای فوتبال در بعدازظهر شنبه خریده‌اند، نه یکشنبه. نباید هواداران وفادارمان را نادیده بگیریم.»
در قرارداد پخش بازی‌ها، مبلغ 300 هزار پوند برای جبران خسارت احتمالی افت تماشاگران و کسادی گیشه‌های فروش بلیت در نظر گرفته شده بود؛ در نهایت اما اوضاع بهتر از آنچه تصور می‌شد پیش رفت. در آن سال‌ها رقابت «تاتنهام» و« ناتینگهام» از بهترین بازی‌های لیگ به شمار می‌رفت. «برکینشاو» و همتایش «برایان کلاف» بر‌خلاف بسیاری از دیگر تیم‌ها، فوتبال روی زمین را می‌پسندیدند. صحبت از همان فصلی است که اگر «اندرلخت» سد راه شاگردان «کلاف» نمی‌شد؛ این دو تیم فینال تمام انگلیسی جام یوفا 1984 را برگزار می‌کردند. حضور 30/596 نفر در ورزشگاه، هم نگرانی‌های اولیه را کاهش داد؛ هم به خلق رکوردی جدید برای تماشای یک بازی آخر هفته انجامید. این رویداد، موفقیتی بزرگ برای «تاتنهام»، تلویزیون و پخش زنده فوتبال باشگاهی بود. خوشحالی «تاتنهامی‌ها» وقتی بیشتر شد که آنها موفق شدند با گل دقیقه 85 هم این نبرد تاریخی را ببرند و هم به نخستین برد خانگی فصل دست یابند.
علیرغم همه اینها هنوز منتقدان می‌گفتند: «فوتبال تلویزیونی درست مثل دیدن تصویر استیک و چیپس به جای یک خوراکی واقعی است...هرگز دو بعد نمی‌توانند با سه بعد مطابقت داشته باشند. دیدن و شنیدن بدون اضافه شدن طعم و بو به اندازه کافی واقعی نخواهد بود. موافقان اما حضور در ورزشگاه را مترادف با «سروصدا، شلوغی و بوی پیاز بیش از حد پخته شده از دکه‌های هات داگ» معرفی کرده و در ستایش اغراق‌آمیزشان از تماشای تلویزیونی فوتبال می‌گفتند: «آی تی وی، دیروز به ما نوشیدنی الکی، شکلات و سیگار برگ داد؛ اما فقط در تبلیغات.»
در نهایت شبکه «آی تی وی» اعلام کرد که جذب حدود 5 میلیون بیننده در بعدازظهر یکشنبه بسیار دلگرم کننده است. بنابراین، برای پوشش زنده لیگ، نگرانی خاصی وجود ندارد.» در عین حال منتقدان آمار بینندگان تلویزیونی این بازی را با بینندگاه 10 میلیونی رقابت تیم‌های ملی انگلستان و دانمارک (که در همان روزها برگزار شده بود) مقایسه می‌کردند. چنانکه «سخنگوی بی‌بی‌سی» این رقم را «بسیار ناامیدکننده» خواند و با ادبیاتی طعنه‌آمیز افزود: «اگر این اتفاق برای ما می‌افتاد، گریه می کردیم.»
مدیران لیگ چنانکه خاصیت انگلیسی‌ها است؛ موضعی محتاطانه اتخاذ کرده و پخش زنده بازی‌ها را آزمایشی نامیدند که برای دیدن نتایج و پیامدهای آن باید صبور بود. مسأله اما دوست داشتن یا نداشتن نبود. تاریخ ورق خورده بود و پخش زنده قرار نبود تعطیل شود. تابستان 1983 پی رنگ اولیه داستانی ریخته شد که فصل به فصل کامل‌تر و بسیط‌تر شده است. حالا چهل سال پس از آن اقدام اولیه، در حالی «تاتنهام» و «ناتینگهام» به مصاف هم می‌روند که علیرغم میلیاردها دلار گردش مالی در فوتبال، هنوز هم کسانی بر این باورند که این ورزش «افیون توده‌ها» و محسور کننده زاغه‌نشینان است.