مازیار گیلکان
مجموعه‌‌ای از تفاوت‌های برخورد جهانی با مسائل حقوقی و مالی فوتبال در تعطیلی به دلیل پراکنش کووید ۱۹ و برخورد ایرانی با این موضوعات، می‌تواند نگرانی‌ها را بیشتر کند. چون حتی بسیاری از آسیب‌های تحت تأثیر شیوع کرونا و تعطیلی بازی‌ها در فوتبال ایران مورد شناسایی قرار نگرفته، چه رسد به اینکه کالبدشکافی حقوقی و اقتصادی شود.
فیفا می‌گوید بعد از جنگ جهانی دوم، کرونا دومین عاملی است که به تعطیلی فوتبال جهان منجر شد. روزگار اما گونه دیگری شده و وبسایت فیفا صفحه مخصوص کووید ۱۹ دارد تا با کشورهای عضو در ارتباط باشد. ایمیل مخصوص بحران‌های مربوط به کرونا اعلام می‌کند و البته ثروت فیفا در اندازه‌ای هست که بتواند دست‌کم اندکی از بحران‌های فوتبال جهان -تحت تأثیر کرونا- را کنترل کند.
اما اینکه فیفا یک نقشه راه برای تمام فدراسیون‌هایش داشته باشد، نه منطقی است و نه ممکن. بنابراین فیفا در سند راهنمای درگیری فوتبال با ویروس کرونا می‌نویسد: «فیفا به عنوان نهاد حاکم بر فوتبال دنیا، مسئولیت و وظیفه دارد دستورالعمل مناسب را به فدراسیون‌های عضو و ذینفعان آنها ارائه کند تا هم پیامدهای اختلالات ناشی از کووید ۱۹ برای آنها کاهش یابد و هم این اطمینان حاصل گردد که هرگونه واکنشی با منافع همگانی هماهنگ است. به عنوان یک مسأله اساسی، فیفا در موقعیتی قرار ندارد که به فدراسیون‌های عضو آموزش دهد یا در مورد اینکه فوتبال در هر کشور یا محدوه جغرافیایی چه زمانی باید آغاز شود تصمیم‌گیری کند. این تصمیم باید توسط هر فدراسیون بر اساس توصیه‌های مقامات بهداشت عمومی ملی آن کشور اتخاذ شود. سلامت همواره باید اصل اساسی برای فیفا، فدراسیون‌های عضو و ذینفعان در هنگام تصمیم‌گیری در این حوزه خاص باشد.»
کرونا بدون تماشاگر از آلمان که باشگاه بوروسیا مونشن گلادباخ برای بازی‌های باقیمانده فصل بوندس‌لیگا قرار است به دلیل پاندمی و به صورت بازی اشباح برگزار شود، ایده خلاقانه‌ای داشت و به هوادارانش این امکان را داده تا با پرداخت بیست یورو با عکس مقوایی‌شان در استادیوم حضور داشته باشند تا باشگاه‌های کوچکتر در اروپا که به درآمدهای روز مسابقه وابسته‌اند و از بحران کرونا و تعطیلی مسابقات بیشتر آسیب می‌بینند و برای جبران بخشی از درآمدهای از دست رفته ایده‌های خلاقانه‌ای دارند و به فروش بلیت‌های نمادین بازی اشباح، تورنمنت‌های مجازی و فروش ماسک با برند باشگاه روی آورده‌اند، همه دنبال راه‌هایی برای خلق درآمد هستند. اما در فوتبال ایران شما با هیچ ایده‌ای برای نجات باشگاه‌ها مواجه نیستید و باشگاه‌ها رغبتی به ترمیم وضعیت مالی
خود ندارند.
حتی صنایع قدرتمند و جهانی ورزشی آسیب‌های بزرگ دیده‌اند. کمپانی آلمانی تولیدکننده ورزشی آدیداس اعلام کرد که دولت آلمان برای مقابله با آثار بحران پاندمی کرونا، با پرداخت یک وام سه میلیارد یورویی به این شرکت موافقت کرد. 2/4 میلیارد یوروی آن را بانک توسعه که بزرگترین بانک دولتی آلمان است، برعهده می‌گیرد. ۶۰۰ میلیون یوروی باقیمانده را هم یک کنسرسیوم از بانک‌هایی که با آدیداس همکاری دارند، پرداخت می‌کنند. دومین تولیدکننده ورزشی جهان اعلام کرد که به دلیل وام بانک کا‌اف و پرداخت سود سهامداران، پاداش هیأت‌مدیره را معلق می‌کند. به دلیل پاندمی کرونا و بسته شدن فروشگاه‌های آدیداس درآمد این شرکت به شدت کاهش یافته و بنا بر اعلام آدیداس فقط در چین فروش محصولاتش یک میلیارد یورو کم شده است.
بر اساس پژوهش جدیدی که گروه تحقیقاتی رصدخانه فوتبال مرکز بین‌المللی مطالعات ورزشی (CIES) در سوئیس انجام داد، در صورتی که لیگ‌های داخلی کشورها و همچنین لیگ قهرمانان و لیگ اروپا، همانطور که انتظار می‌رود دست کم تا پایان ماه ژوئن تعطیل بمانند، ارزش تیم‌های حاضر در لیگ‌های برتر اروپا می‌تواند تا ۳۵ درصد کاهش یابد. بر اساس بررسی‌های این مرکز ارزش بازیکنان شاغل در پنج لیگ بزرگ اروپا، یعنی اسپانیا، انگلستان، آلمان، ایتالیا و فرانسه در صورتی که تا پایان ژوئن هیچ بازی‌ای انجام نشود، در مجموع ۲۸ درصد کاهش پیدا می‌کند و از ۳۲/۷ میلیارد یورو به ۲۳/۴ میلیارد یورو می‌رسد. اما در ایران باشگاه‌ها حتی خود نمی‌دانند از بحران کرونا چقدر زیان دیده‌اند، چون اساساً روش‌های کسب پول در باشگاه‌های ایرانی آنچنان از عرف بازار جهانی ورزش دور است که آسیب‌هایش در تعطیلی فوتبال پیدا نیست.
فیفا درباره قراردادهایی که نمی‌توانند آنگونه که طرفین پیش‌بینی کرده بودند اجرا شوند، ایده‌هایی دارد. در متن راهنمای فیفا آمده: «بدیهی است که شیوع کووید ۱۹ می‌تواند به موقعیت‌هایی منجر شود که در آن قراردادها در سراسر جهان نمی‌توانند آنگونه که طرفین پیش‌بینی کرده بودند اجرا شوند. بنابراین تعهداتی که بر عهده طرفین قرار داده شده به طور بالقوه غیرممکن خواهند شد. بازیکنان و مربیان قادر به کار کردن نخواهند بود، و باشگاه‌ها قادر به ارائه کار نخواهند بود.
در نهایت، قوانین داخلی استخدامی و ورشکستگی (یا مذاکرات چانه‌زنی جمعی، در جایی که دارای ارزش قانونی باشد) به سؤالات ضروری مربوط به قابلیت دوام یک قرارداد استخدامی فوتبالی که دیگر نمی‌تواند انجام شود پاسخ خواهد داد. آنچه باید از آن اجتناب کرد این است که ذینفعان فوتبال در سطح جهان، در شرایط مشابه، رفتار یا راه حل‌های کاملاً متفاوتی چه از سوی دادگاه‌های ملی، چه از سوی محاکم کار و امور استخدامی و چه از سوی نهادهای قضایی فیفا، در نظر بگیرند. این وظیفه بر عهده فیفا است که اصول راهنمایی را پیشنهاد کند که یک راه حل منصفانه را برای باشگاه‌ها و افراد تحت استخدام فراهم سازد و در عین حال تا جایی که امکان دارد از شغل‌ها نیز حفاظت کند.» (از متن سند راهنمای فیفا - ترجمه حقوق ورزش اسپولگ)
در فدراسیون فوتبال و باشگاه‌های ایرانی بحث‌های جدی دراین‌باره هنوز درنگرفته و فوتبال ایران جز چند خبر درباره شروع احتمالی لیگ، نکته دیگری را به بحث و بررسی نمی‌گذارد.