رسول مجیدی

 

ماجرای نژادپرستی در بین فوتبالیست‌ها کم کم دارد به مراحل تازه‌ای می‌رسد و سؤال‌های زیادی را ایجاد کرده. اگر تا چند سال پیش همه –دست‌کم در ظاهر- موافق برچیده شدن هرگونه عملی بودند که نشانگر نژادپرسی یا تبعیض نژادی است، حالا و با سخت شدن قوانین به نظر می‌رسد از لحاظ فکری و نظری برخی‌ها دچار ابهام شده‌اند.

لابد در جریان هستید که چند روز پیش ادینسون کاوانی، مهاجم سرشناس اروگوئه‌ای که به تازگی به منچستریونایتد پیوسته، به دلیل به کار بردن یک کلمه در اینستاگرامش با محرومیتی سنگین مواجه شد. او ۳ جلسه (که شامل بازی حساس دربی منچستر در جام اتحادیه هم می‌شود) با محرومیت مواجه شده و باید غرامتی ۱۰۰ هزار پوند هم پرداخت کند.

این ماجرا خیلی‌ها را یاد شادی بعد از گل عیسی آل‌کثیر انداخت که بارها و بارها در ایران انجام داده بود اما با تکرارش در مسابقات بین‌المللی او را با محرومیتی ۶ ماهه مواجه کرد و حتی نتوانست در فینال لیگ قهرمانان آسیا شرکت کند.

موضوع وقتی جالب می‌شود که بدانیم هر دو فوتبالیست معتقد بودند (و هستند) که کارشان به هیچ عنوان به منظور نژادپرستی یا توهین به نژاد خاصی نبوده و به نظر می‌رسد هیچ‌کدام‌شان هم دروغ نمی‌گویند.

چند روز پیش و پس از محرومیت سنگین کاوانی به دلیل استفاده از کلمه negrito که در فارسی چیزی در معنای «کاکاسیاه» است، آکادمی ادبیات اروگوئه بیانیه‌ای داد که حاکی از ارزش‌های مختلف دو جامعه انگلیس و اروگوئه بود. آمادمی ادبیات اروگوئه اعتقاد داشت این یک نمونه «ناآگاهی فوتبال انگلیس از فرهنگ و دانش زبانی» است.

این آکادمی نهادی است که به حفاظت و توسعه زبان اسپانیایی مورد استفاده در اروگوئه اختصاص دارد. چیزی در مایه‌های فرهنگستان ادبیات فارسی و حرفش در اروگوئه مرجع است.

ابتدا بیانیه‌ را بخوانید: «اتحادیه فوتبال انگلیس، در قبال ورزشکار اروگوئه‌ای بی‌عدالتی جدی را مرتکب شده و غفلت و قصور خود را در صدور حکم برای استفاده از زبان به ویژه زبان اسپانیایی آن هم بدون در نظر گرفتن پیچیدگی‌ها و دستور زبان نشان داده است.

در متن نوشته شده –توسط کاوانی- تنها ارزشی که می‌توان به کلمه negrito داد، صرفاً کلمه‌ای از روی محبت و علاقه است.»

براساس اعلام آکادمی، کلماتی که به رنگ پوست، وزن و سایر خصوصیات فیزیکی اشاره دارد، اغلب در جمع دوستان و بستگان در آمریکای لاتین به ویژه در حالت مُصغر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حالت مصغر حالتی است که کلمه‌ای تصغیر می‌شود (و نه تحقیر) تا احساس نزدیکی با طرف مقابل اعلان شود. از جمله ما در فارسی ممکن است با «ک» در آخر کلمه این کار را انجام دهیم یا در لهجه اصفهانی با آوردن «ی» این کار انجام می‌شود. مثلاً در جمع دوستانه به اصغر گفته می‌شود اصغری.

همه این توضیحات را دادم که بگویم هر زبان و فرهنگی خصوصیات خاص خود را دارد اما حالا با جهانی شدن فوتبال قاعدتاً تضاد فرهنگی هم بوجود می‌آید. کاوانی در کشوری زندگی می‌کند که برای استفاده از کلمه negrito حتی مجازات حبس هم تعیین کرده. این موضوع احتمالاً به دلیل حاد بودن تبعیض نژادی در این کشور است که احتمالاً در جایی مثل اروگوئه اینطور نیست.

اتحادیه فوتبال انگلیس خیلی شفاف و صریح اعلام کرده است: «ارجاع صریح یا ضمنی به رنگ، نژاد یا قومیت مصداق بارز نژادپرستی است» و خب این جای هیچ مماشاتی را باقی نمی‌گذارد (حتی اگر اجرای چنین قانون سفت و سختی را لازم ندانیم).

کاوانی و باشگاه منچستر البته در اقدامی هوشمندانه تصمیم گرفته‌اند تا برابر حکم صادر شده مقاومت نکرده و برای اتحادیه فوتبال انگلیس و «جنبش مبارزه با نژادپرستی در فوتبال» احترام قائل شوند. موضوعی که در ماجرای آل‌کثیر و باشگاه پرسپولیس رخ نداد و عیسی حتی بعداً بارها و بارها حرکتش را در استوری‌های اینستاگرام تکرار کرد.

ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که برخلاف باوری که در بین هواداران ایرانی وجود دارد، کنفدراسیون آسیا کمترین جریمه ممکن را برای مهاجم پرسپولیس در نظر گرفت. بر اساس بند ۵۸. ۱ قانون انضباطی و اخلاقی ‌ای اف سی، کف جریمه برای اعمال نژادپرستانه ۶ ماه است و مقامات هم تنها به همین کف قانون بسنده کرده‌اند. این در حالی است که مثلاً در ماجرای کاوانی، اتحادیه فوتبال می‌توانست جریمه یک جلسه‌ای هم در نظر بگیرد.