مترجم: نوید صراف
* جاناتان لوی
یکی از سؤالاتی که این روزها دهان به دهان می‌چرخد این است که آیا سرمایه‌گذاران آمریکایی در فوتبال باشگاهی اروپا به دنبال ایجاد فشار برای افتتاح سوپرلیگ هستند؟ برای بررسی دقیق تمام جوانب این موضوع و رسیدن به پاسخ صحیح این سؤال، بد ندیدیم با «راجر بل» و «جان پورسل» دو اقتصاددان برتر کمپانی «ویسیبل» به گفت‌وگو بنشینیم.
در مقاله‌ای که در نشریه «فوربس» منتشر شد شما مدعی شدید سرمایه‌گذاران آمریکایی در باشگاه‌های اروپایی طبق الگوی لیگ آمریکای شمالی خواهان برگزاری سوپرلیگ در اروپا هستند. آیا سرمایه‌گذاری آنها ناشی از همین تمایل به برگزاری سوپرلیگ است؟
- ما فکر نمی‌کنیم چنین فرضیه‌ای اولین و تنها دلیل سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در فوتبال اروپا باشد. دلیل اصلی سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در لیگ برتر انگلیس به نظر ما به علاقه آنها در استفاده از درآمد هنگفت باشگاه‌ها از قراردادهای تلویزیونی و تبلیغاتی و البته بهره‌مندی از فرصت سرمایه‌گذاری بین‌المللی است.
فراموش نکنید که تمام سرمایه‌گذاران آمریکایی در باشگاه‌های انگلیسی، در خاک ایالات متحده یک باشگاه ورزشی دیگر را نیز تحت مالکیت خود دارند و از تجربه‌شان در فعالیت‌های تبلیغاتی و بازاریابی استفاده می‌کنند. این امر در باشگاه‌های انگلیسی و تغییر رویکرد آنها در بازار بسیار مشهود است. به عنوان مثال باشگاه منچستریونایتد با مالکیت خانواده «گلیزر» علیرغم ناکامی‌های چند سال اخیر در مستطیل سبز، در زمینه کسب درآمد از راه تبلیغات رشد چشمگیری داشته، به طوری که درآمد تبلیغاتی سالیانه شیاطین سرخ به میزان 3/10 درصد افزایش یافته و از 4/152 میلیون پوند در سال 2013 به 1/275 میلیون پوند در سال 2019 رسیده است.
این در حالی است که باشگاه آرسنال از این طریق در فصل 18-2017 تنها 9/106 میلیون پوند به دست آورد که این میزان دقیقاً 2/169 میلیون پوند از درآمد فصل گذشته منچستریونایتد کمتر بود. توپچی‌های لندن این سال‌ها از صعود به لیگ قهرمانان اروپا هم بازمانده‌اند و همین مسأله در کاهش درآمدهای آنها نقش پررنگی داشته است. سرخ‌های لندنی ششمین تیم از لحاظ درآمد در لیگ برتر انگلیس هستند و این در حالی است که در سال 2011 در این رده‌بندی پس از منچستریونایتد در رتبه دوم قرار داشتند. در حقیقت حالا می‌توان گفت که در آرسنال بیشتر از امر مربیگری، باید به مدیر تبلیغات و بازاریابی توجه شود و کارشان در این حوزه به شکل جدی مورد ارزیابی قرار بگیرد.
اما یکی از مشکلات مهم باشگاه‌های انگلیسی در اینجا است که پس از حساب و کتاب‌های پایانی و محاسبات لازم، در پایان باشگاه‌ها برای مالکان خود سود چندانی باقی نمی‌گذارند و به همین دلیل نیز سهامداران به سمت سرمایه‌گذارهای آمریکایی می‌روند. در این خصوص چه نظری دارید؟
- چالش آنها ایجاد محیطی است که در آن مطمئن باشند بخشی از سرمایه‌گذاری‌شان به طور منظم بازمی‌گردد. از طرفی به این دلیل که در بسیاری از رقابت‌ها در ایالات متحده، سقوط به دسته پایین‌تر معنا و مفهومی ندارد، مالکان آمریکایی ریسک بالایی در خصوص سرمایه‌گذاری در لیگ برتر انگلیس به خرج می‌دهند و آن را یک پروژه بلند‌مدت می‌بینند.
با محاسبه تمام هزینه‌ها می‌توان گفت فوتبال انگلیس در یک بازه چند ساله، ضرر چشمگیری برای باشگاه‌های خود ایجاد کرده. بله؛ باشگاه‌های انگلیسی از سال 2009 تا 2018 مبلغ 94/30 میلیارد پوند درآمدزایی کرده‌اند اما در همین بازه بیش از 2 میلیارد پوند نیز ضرر به ثبت رسانده‌اند. شاید مقایسه این دو رقم باعث شود بسیاری این ضرر را ناچیز بشمارند اما به هیچ عنوان نباید روی ضرر 2 میلیارد پوندی چشم پوشید.
سوپرلیگ اما قطعاً از شیوه آمریکایی تأثیر خواهد گرفت؛ عدم سقوط تیم‌ها، دستمزدهای بالا اما مشخص، شکل بازی‌ها و شیوه نقل و انتقالات و غیره همگی به رقابت‌های بسکتبال و بیسبال در ایالات متحده شباهت پیدا خواهد کرد. در حقیقت باید گفت سوپرلیگ فوتبال اروپا می‌تواند متشکل از 20 باشگاه باشد که هیچ‌گاه هیچ تیمی در آن سقوط نخواهد کرد و همه از آن منتفع خواهند شد. به بیانی ساده‌تر این بازی‌ها به طور عمده تحت تأثیر سرمایه‌گذاران آمریکایی قرار خواهد گرفت. بنابراین دیدگاه ما چنین است که ساخت یک سوپرلیگ پیامد مالکیت آمریکایی‌ها در فوتبال است نه دلیل آن.
البته این رقابت قطعاً تورنمنتی بسیار سودآور خواهد بود و کمپانی‌هایی همچون «آمازون»، «فیسبوک»، «دیزنی» و «کام‌کست» برای حضور و مشارکت در حق‌پخش آنها پیشنهادهای بسیار چشمگیری ارائه خواهند کرد.
باشگاه‌هایی نظیر لیورپول یا تاتنهام در طول فصل 18-2017 بیش از یک‌صد میلیون پوند درآمدزایی کرده‌اند. «BIG6 » نیز همگی سودآور بوده‌اند. آیا این اتفاق با تلاش آنها علیه خواسته ارکان فوتبال انگلیس و تلاش برای ایجاد سوپرلیگ ارتباط دارد؟
- معیار اصلی ما «سود اقتصادی خالص» است که به موجب آن تمام هزینه‌های تجاری از جمله هزینه‌های جاری و حتی سیاست محبوب مالکان و سرمایه‌گذار در خصوص معاوضه بدهی با دارایی به شکل افزایش سهم سهامداران نیز در نظر گرفته می‌شود. ما معتقدیم که این شفاف‌ترین و بهترین شیوه برای سنجش اقدامات مالی یک باشگاه است و بسیاری از جنبه‌های مربوط به عملکرد یک تجارت سالم را به تصویر می‌کشد.
با این مقدمه برای درک بهتر شرایط لیگ برتر، آیا می‌توانید عملکرد شش تیم بزرگ انگلیس (آرسنال، چلسی، منچستریونایتد، لیورپول، منچسترسیتی و تاتنهام) از فصل 09-2008 تا 18-2017 را به صورت اجمالی بیان کنید؟
- از سال 2009 تا 2018 در مجموع 60 ترازنامه مالی، تنها 14 ترازنامه مثبت بوده که این تنها 23 درصد آنها را شامل می‌شود. این اتفاق در حالی رخ داده که درآمد «BIG6 » در فصل 09-2008 از17/1 میلیارد پوند به رقم 77/2 میلیارد پوند در فصل 18-2017 رسیده است. در طول ده سال مذکور اما شش باشگاه بزرگ انگلیس، 44/1 میلیارد پوند نیز متضرر شده‌اند. برای اولین بار در طول این ده سال، «BIG6 » روی هم به عنوان یک واحد، در فصل 18-2017 به عدد 105 میلیون پوند سود اقتصادی رسیده‌اند.
پرداخت‌های حاصله از حضور در رقابت‌های اروپایی نیز به شدت در افزایش سود باشگاه‌ها تاثیرگذار بوده و در دو فصل گذشته به ترتیب 46/309 و 03/429 میلیون پوند به حساب باشگاه‌ها واریز کرده است. در واقع از فصل 16-2015 تا 19-2018 درآمد شش تیم بزرگ انگلیس از اتحادیه فوتبال اروپا چیزی در حدود 70 درصد رشد داشته و از 7/251 به 03/429 میلیون پوند رسیده است.
چلسی در پایان سال مالی گذشته مبلغ 6/96 میلیون پوند کسری بودجه اعلام کرد که این امر به عدم حضور تیم در لیگ قهرمانان اروپا و البته هزینه تغییر سرمربی ارتباط مستقیم داشت.
پول پخش بازی‌های لیگ انگلیس در خود بریتانیا در حال افول است و طبق پیش‌بینی ما اگر سوپرلیگ راه‌اندازی شود، هرگونه قراردادی برای پخش آن از مجموع قرارداد پخش بازی‌های انگلیس و البته لیگ قهرمانان اروپا هم بیشتر خواهد بود. در انگلیس باشگاه‌های بزرگ به این لیگ به چشم لیگ دوم نگاه می‌کنند و اغلب برابر تیم‌های درجه دوم با ترکیب بازیکنان ذخیره خود به میدان می‌روند تا برای رقابت در اروپا استراحت کنند و اغلب نیز با ترکیب دوم خود پیروز می‌شوند. پس نباید جای تعجب باشد که در پنج فصل گذشته، در چهار نوبت 6 تیم بزرگ انگلیس در جدول شش رتبه نخست را کسب
کرده‌اند.
مقاله‌ای اخیراً در نیویورک تایمز منتشر شد و فاش کرد «فلورنتینو پرس» رئیس باشگاه رئال مادرید با «جیانی اینفانتینو» رئیس فیفا صحبت‌هایی برای ایجاد سوپرلیگ اروپا داشته است. آیا فیفا به باشگاه‌های بزرگ اروپایی در این راه کمک خواهد کرد؟
- شک داریم که در حال حاضر چنین مسأله‌ای مطرح باشد. اینکه باشگاه‌ها بخواهند از طریق فیفا فشار بیاورند فعلاً منطقی نیست اما باید بدانیم اگر چنین لیگی برگزار شود، سود مالی بسیار بالایی خواهد داشت. فیفا شاید ترغیب شود تا این بازی‌ها و جام جهانی را زیر نظر یک سازمان برگزار کند و این امر تبلیغات گسترده‌ای برای همگی در بر خواهد داشت.