چه اتفاقی در روز کریسمس برای فوتبال رخ داد؟
داستانهای جالب از فوتبال در روز کریسمس
زمانی فوتبال در روز کریسمس در کنار سخنرانیهای ملکه و رسم و رسومات همیشگی، همانند یک سرگرمی یا فستیوال برگزار میشده است. برای طرفداران فوتبال در انگلیس، روزهای حوالی جشن کریسمس یک جشن عید واقعی است. با این حال، کریسمس جشنی عاری از فوتبال است که طرفداران برای نشستن در داخل خانه و تحمل سخنرانی ملکه، گپ و گفت و بوسههای بستگان سالخورده باقی ماندهاند. در هر صورت همیشه اینجور نبوده. تا اواخر دهه 50، فوتبال به طور سنتی در روز کریسمس بازی میشد. روز کریسمس یک تعطیلات عمومی نادر در آن دوران بود و فوتبال یکی از معدود سرگرمیهای موجود، در دورهای که تلویزیون نبود و سرگرمیها انگشتشمار. بنابراین مردم با لباسهای مخصوص و نو به تماشای فوتبال رفتند. برنامهای ثابت از سرگرمی در روز کریسمس و برنامهای دیگر در «باکسینگدی». در واقع در دوره ویکتوریا هم فوتبال جزئی از کریسمس به شمار میرفت.
دو روز و سه بازی
در سال 1888، اورتون در روز کریسمس 2 مسابقه انجام داد و یکی دیگر در باکسینگدی. هر 3 مسابقه در خانه سابق تافیها یعنی آنفیلد که پیش از گودیسونپارک ورزشگاه خانگیشان بود، برگزار شد. روز کریسمس بازی برابر بلکبرن در لنکشایر کاپ 3 به 2 شد و بعدازظهر همان روز در مسابقهای دوستانه برابر اولستر افسی با نتیجه 3 بر صفر پیروز شدند و چارلز جولیفه دروازهبان سومین گل را به سرگرمی بزرگ 2000 تماشاگر تبدیل کرد. بازی باکسینگدی برابر بوتل در زیر بارش تگرگ و هوای سرد و نتیجه مساوی خیلی کمتر سرگرم کننده بود.
اولین مسابقه لیگ که در روز کریسمس برگزار شد پرستوننورتاند در مقابل استونویلا در سال 1889 بود. پرستونیها که آن زمان به شکستناپذیرها معروف بودند، عنوان قهرمان را یدک میکشیدند اما استونویلا در 2 دیدار قبلی با 2 تیم برتر انگلیسی پیروز شده بود و این باعث جذاب شدن این بازی میشد، چنانکه 9000 نفر برای دیدن این مسابقه بوقلمونهای خود را سر میز شام ول کردند و باعث یکی از پرشورترین بازیهای لیگ برتر شدند. بهترین بازیکن میدان، نیک راس از پرستون بود که باعث وحشت حریفان میشد. درخشش راس به صدرنشینی زودهنگام پرستون منجر شد ولی ویلا با 2 گل قبل نیمه به بازی برگشت. در نیمه دوم راس با شوت رعدآسا هتتریک کرد و پرستون با نتیجه 3 بر 2 وارد فصل دوم حضورش در لیگ شد.
باشگاهها معمولاً در روز کریسمس در دربیها به میدان میرفتند و یکی از بزرگترین دربیهای ابتدایی فوتبال، بلکبرن راورز در مقابل داروِن بود. در سال 1890، مسابقهای که در ایوودپارک برگزار شد. بلکبرن با استراحت دادن به بهترین بازیکنانش برای این مسابقه ترکیبی از بازیکنان ذخیره را روانه میدان کرد. داورن هم مثل بلکبرن با ترکیب ذخیره به میدان رفت که باعث ناراحتی هواداران شد. طرفداران هر دو تیم متحد شدند تا نارضایتیشان را نشان دهند. روزنامه «پست» بعد از آن روز خبر داد، جمعیت به داخل زمین ریختند و دروازهها را خراب کردند و به جایگاه آسیب زدند. در نتیجه این دیدار اصلاً برگزار نشد.
با گسترش لیگ، باشگاهها مسافتهای طولانیتری را در روز کریسمس برای بازیها طی کردند. در انگلیس هم وسایل حمل و نقل عمومی خاموشی ندارند، بنابراین هواداران و بازیکنان میتوانستند برای مسافرتهای تفریحی بهراحتی از قطار و اتوبوس استفاده کنند. آن دوران رسم بود که بازیها در چنین روزهایی در کریسمس و باکسینگدی هرکدام در خانه یکی از تیمها برگزار شود تا همه چیز برابر باشد. در سال 1908، نتایجی قرینه رخ میداد، مثلاً منچسترسیتی در روز کریسمس موفق شد چلسی را 2 بر یک شکست دهد و روز بعد چلسی با همین نتیجه آنها را مغلوب کرد. یا بریستولسیتی با نتیجه یک بر صفر برادفوردسیتی را برد و سپس با یک گل در بازی بعدی شکست خورد.
داستان مرگ و زندگی
در سال 1909، مسابقه بین پاتریک تیستل و هیبرنیان با یک فاجعه به پایان رسید، وقتی جیمز مِین مدافع تیم ملی اسکاتلند و باشگاه هیبرنیان با مصدومیتی مرگبار مواجه شد. زمین بازی کاملاً پوشیده از یخ بود و مِین هم به همتیمیهایش گفته بود که با بازی کردن در این زمین زندگی و بدن خودشان را به خطر میاندازند. درست قبل از اینکه نیمه اول به پایان برسد خودِ مین برخوردی با فرانک برانسکومب از تیم پاتریک داشت که جای استوکهای بازیکن حریف روی شکم او ماند. هیبرنیان آن بازی را در نهایت 3 بر یک باخت. مِین بعد از بازی به خانه رفت، سپس به بیمارستان منتقل شد و آنجا مشخص شد رودهاش پاره شده است. عمل اورژانسی هم نتوانست او را نجات دهد و روز بعد درگذشت.
مشهورترین مسابقه فوتبال در روز کریسمس سال 1914 برگزار شد، وقتی یکی از کشندهترین درگیریهای تاریخ رخ داد. آتشبس کریسمس در جنگجهانی اول در امتداد جبهه غربی باعث شد هدایایی بین سربازان رد و بدل شود، سرود کریسمس بخوانند و فوتبال بازی کنند. مسابقهای بین سربازان برگزار شد که نامهای درباره آن شرح وقایع را توضیح داده است. گروهبان کلمنت بارکر در این باره نوشت: «یک سرباز آلمانی به سنگر نگاه میکرد که هیچ گلولهای از آن شلیک نمیشد. سربازان ما هم همین کار را میکردند. بعد چند نفر بیرون رفتند و کشتهشدهها که 69 نفر بودند را آوردند و سوزاندند. مورد بعدی بیرون آمدن از سنگرها و شروع یک بازی فوتبال بین آلمانیها و انگلیسیها بود.»
بارکر در آن جنگ زنده ماند اما بیش از 16 میلیون سرباز و غیرنظامی در جنگجهانی اول کشته شدند.
تعلیق لیگ فوتبال و غیبت بازیکنان بهدلیل حضور در جنگجهانی اول منجر به تشکیل تیمهای فوتبال زنان مثل «دیک، کر لیدیز» شد. تیمی که نخستین بازیاش را روز کریسمس سال 1917 انجام داد. این تیم برای جمع کردن پول خیریه به مناطق مختلف میرفت و فوتبال بازی میکرد. بازیکنان آن تیم به سرپرستی کاپیتان آلیس کل دخترانی بودند که در یک کارخانه متعلق به آقایان «دیک» و «کر» کار میکردند. در کریسمس آن سال با تیم «کولتارد» بازی کردند و 4 بر صفر بردند. روزنامه «پست» آن زمان خبر از جمعآوری 488 پوند برای بیمارستانی محلی داد.
زمانی برگزاری بازیهای فوتبال در تعطیلات مذهبی ممنوع بود و حتی یکشنبهها ممنوع بود. برخی فوتبالیستها هم از بازی کردن در روز کریسمس خودداری میکردند. در واقع مشارکت در بازیهای آن زمان داوطلبانه شده بود. اتحادیه فوتبال انگلیس هم اعلام کرد هیچ باشگاهی مجبور نیست در روز جمعه یا روز کریسمس بازی کند. جالب بود که در آن دوران بازیکنانی مثل آرتور بریجت از ساندرلند و هارولد فلمینگ از سوویندون به دلایل مذهبی از بازی کردن در کریسمس کنار کشیدند. تا سال 1925 باشگاه آرسنال به همین دلایل مذهبی از بازی کردن در روز کریسمس خودداری میکرد. ورزشگاه هایبوری متعلق به دانشگاه سنتجان بود و آنها را از انجام بازی در تعطیلات مذهبی منع میکرد اما وقتی آرسنال این زمین را در سال 1925 خرید، اولین بازیاش را صبح روز کریسمس در ساعت 11:15 برابر ناتسکانتی مقابل دیدگان 33500 هوادار برابر ناتسکانتی برگزار کرد و آن بازی را 3 بر صفر برد.
داستان مهآلود
برنامه بازیهای حوالی کریسمس برای باشگاهها بسیار پرسود بود اما خیلی مورد علاقه بازیکنان به شمار نمیرفت. در روز کریسمس سال 1937، بریتانیا را یک پتوی خاکستری زخیم پوشانده بود و مجبور شدند بسیاری از بازیهای لیگ را به تعویق بیندازند. دیدار بین چلسی و چارلتون در استمفوردبریج برگزار شد. هر دو تیم یک گل زده بودند تا اینکه مِه غلیظتر شد. سم بارترام سنگربان چارلتون دید خودش نسبت به همبازیانش را از دست داد. او در زندگینامهاش در اینباره نوشته: «ما در آن لحظه روی دروازه حریف بودیم و من چهرههای کمتر و کمتری میدیدم تا اینکه بر این باور بودم که دائم در حال حمله هستیم.»
بارترام روی خط دروازه خودش ایستاده بود و فرض میکرد که تیمش بکوب در حال حمله کردن است! بعد از چند دقیقه که تنهایی درون دروازه ایستاده بود، یک پلیس آمد و به او گفت: «شما اینجا چه کار میکنید؟ بازی نیم ساعت قبل متوقف شده است. این زمین کاملاً خالی شده.» بارترام در ادامه یادآوری میکند: «وقتی به رختکن رفتم بقیه اعضای تیم از حمام خارج شده بودند و در سالن بودند که همگی به من خندیدند.»
فوتبال در روز کریسمس در طول جنگ جهانی دوم ادامه داشت و گلهای زیادی را رقم زد. 25 دسامبر 1940، نوریچ با برایتون روبهرو شد در حالی که فقط 5 بازیکن داشت، شامل یک بازیکن بزرگسال، 3 بازیکن از تیم جوانان و یک بازیکن قرضی. در نهایت این تیم با داوطلبانی از بین جمعیت تشکیل شد. در نهایت نوریچ آن بازی را 18 بر صفر برد و فرد چَدویک موفق شد به تنهایی 6 گل بزند. 40 بازی در روز کریسمس سال 1940 برگزار و 210 گل رد و بدل شد. ساوتاِند تیم کلاپتوناورینت را 9 بر 3 شکست داد. بورنموث موفق شد بریستولسیتی را 7 بر یک درهم بکوبد، منسفیلد هم استوک را 7 بر 2 برد و بوری برابر هالیفکس به تساوی 5-5 رسید. چند بازی آن روز به صورت رفت و برگشت برگزار شد. برای مثال، لستر در زمینِ نورتمپتون 5 بر 2 شکست خورد اما در زمین خودش این تیم را 7 بر 2 شکست داد. با اجازه داشتن بازیکن میهمان برای برخی تیمها، تامی لاوتون صبح برای اورتون برابر لیورپول به میدان رفت، سپس در ترکیب ترانمِر برابر کرِو بازی کرد. لِن شَکلتون برای برادفوردپارک مقابل لیدزیونایتد صبح بازی کرد و سپس برای برادفوردسیتی برابر هادرسفیلد به میدان رفت و گل هم زد.
در سال 1949، با اوج محبوبیت فوتبال در سالهای پس از جنگ جهانی دوم، حدود 5-4 میلیون هوادار دیدارهای لیگ در روزهای حوالی کریسمس را در 4 روز تماشا کردند. برخی از جمعیت کسانی بودند که بازی کریسمس تنها دیدار از فصل بود که تماشا کردند. هواداران قبل از بازیها جَو خاصی ایجاد کرده بودند. برای خواندن سرود کریسمس جمع میشدند و سیگارهای مخصوص روشن میکردند. تابلوی برنامه مسابقات با نورهای رنگی آراسته شده بود و تبریکهایی از مدیران، اعضای باشگاهها و بازیکنان به چشم میخورد. یک رسم عجیب در فوتبال پس از کریسمس بود که به سمت بازیکنان پوست پرتقال پرتاب میکردند! پرتقال از لوکسترین هدایای کریسمس در آن زمان بود. چارلی مِیتن بازیکن منچستریونایتد به یاد میآورد: «مردم پرتقالها را در جوراب ساق بلند خودشان قرار میدادند و به زمین میآوردند تا به سمت بازیکنان حریف پرتاب کنند. البته، نه فقط بازیکنان تیم رقیب!»
جشن بینالمللی
فقط فوتبال داخلی نبود که در روز کریسمس برگزار میشد. اولین بازی از سری مسابقات اینترسیتی فِیرز کاپ که پیش مقدمه مسابقاتی مثل لیگ اروپا بود در تاریخ 25 دسامبر 1955 برگزار شد. آن بازی بین تیم منتخب بارسلونا (در واقع تیم بارسلونا بهعلاوه یک بازیکن از اسپانیول) و تیم منتخب کپنهاگ که به نام استاوِنت شناخته میشد، در نوکمپ برگزار شد و بارسلونا در یک نیمه 4 گل به حریف زد. تیم دانمارکی نیمه دوم 2 گل را جبران کرد اما در نهایت برنده بازی بارسا با نتیجه 6 بر 2 بود. در همان روز هم رئالمادرید در یکچهارم نهایی جام باشگاههای اروپا به مصاف پارتیزان بلگراد رفته بود و در حالی 4 بر صفر پیروز شد که هر 4 گل را آلفردو دیاستفانو به ثمر رساند. در پایان بارسلونا جام فیرز را برد و رئال قهرمان جام باشگاهها شد.
در روز کریسمس چندین مسابقه بینالمللی دیگر هم برگزار شده که مهمترین آنها در آمریکای جنوبی بوده، جایی که در روز 25 دسامبر همه بازیهای کوپا آمریکا برگزار شد که آرژانتین، برزیل، اکوادور و پاراگوئه در آن حضور داشتند. در اروپا هم فرانسه در روز کریسمس 3 مرتبه برابر بلژیک در سالهای 1952، 1955 و 1963 به میدان رفت که هر سه بازی را هم باخت. در این روز در سال 1957 هم به مصاف بلغارستان رفت و به تساوی 2-2 رسید. تیمهای ملی دیگری مثل چین، کرهجنوبی، رژیم صهیونیستی، فلسطین، غنا و ازبکستان هم سابقه بازی در روز کریسمس را داشتهاند. امارات هم سال 2012 در روز کریسمس در دیداری دوستانه برابر یمن 2 بر صفر پیروز شد.
هر چند کریسمس سفید است اما کریسمس سال 1956 با بارش شدید برف یکی از سفیدترینها بود. نشریه «گاردین» درباره کریسمس آن سال نوشت: «مسئولان باشگاههای حاضر در لیگ از کسانی نبودند که رویای کریسمسِ سفید را در سر میپروراندند.» در هر صورت، هوای بد بهعلاوه کمبود بنزین باعث شد تماشاگران زیادی در خانهها بمانند اما بازیهای روز کریسمس پیش رفت. فوتبالیستهای دهه 1950 میلادی بازیکنان سرسختی بودند و حتی وقتی 3 اینچ برف روی زمین نشسته بود و باد سنگینی میوزید هم بازی میکردند. فقط یک بازی وجود داشت که برگزار نشد. مسابقه کاونتری و نیوپورت برای اینکه توفان برفی آمده بود به تعویق افتاد.
روز کریسمس سال 1957 هم روزی بود که بازیها کامل برگزار شد اما بسیاری از خانوادهها ترجیح دادند در کنار هم و در خانه بمانند. در آن روز بلکپول 5 بر یک لستر را برد، منچستریونایتد 3 بر صفر لوتون را شکست داد، شفیلدونزدی و پرستون به تساوی 4-4 رسیدند و چلسی در حالی 7 بر 4 پورتسموث را درهم کوبید که جیمی گریوز 17 ساله برای آبیها 4 گل زد. در سال 1958 تنها 3 بازی لیگ در روز کریسمس برگزار شد و این تعداد در سال 1959 به یک بازی کاهش پیدا کرد. آخرین بازی که در روز کریسمس برگزار شد سال 1965 دیدار بین بلکپول و بلکبرن بود. 21 هزار نفر برای دیدن برتری 4 بر 2 بلکپول به ورزشگاه رفته بودند اما در اسکاتلند رسم فوتبال بازی کردن در روز کریسمس مثل انگلیس نبود. اسکاتلندیها فقط وقتی در این روز بازی میکردند که 25 دسامبر یکشنبه باشد. آخرین بازی هم دیدار تیمهای کلایدبانک برابر سنتمیرن و آلوآ برابر کاودنبیت در سال 1976 بود. برنامهریزی بازیها در کریسمس سال 1983 ناکام بود، چرا که تیم دسته سومی برنتفورد قصد داشت ساعت 11 صبح با ویمبلدون بازی کند. «اریک وایت» از مسئولان باشگاه برنتفورد درباره آن تصمیم میگوید: «ما امیدوار بودیم سنت قدیمی که شوهر در روز کریسمس برای دیدن فوتبال میرود و زن در خانه بوقلمون درست میکند را احیا کنیم.» این دیدار عقب افتاد و با اعتراض هواداران به تعطیلات کریسمس موکول شد که ویمبلدون آن را 4 بر 3 برد. در ایرلند شمالی هنوز هم فوتبال در روز کریسمس برگزار میشود. یک تورنمنت به نام استیل و پسران هست که 120 سال قدمت دارد و بازیهایش در بلفاست روز کریسمس هم پابرجاست.
روزگار تلویزیون
هواداران این روزها میتوانند روی صندلی راحت خانهشان بنشینند و در فوتبال غرق شوند اما قبل از دوران لیگ برتر، فوتبال به ندرت در لیست برنامههای کریسمس وجود داشت. در سال 1930، در اوایل دوران رادیو، BBC یک بازی باکسینگدی را در لیست برنامههایش قرار داد که فقط نیمه دوم جدال بین آرسنال و منچسترسیتی بود. این بازی در ورزشگاه مینرود با تساوی یک-یک به پایان رسید و سپس در هایبوری آرسنال 3 بر یک برد. گزارشگر آن بازی جرج آلیسون بود که بعدها سرمربی آرسنال شد. در باکسینگدی سال 1939، هواداران فوتبال مسابقهای بین شفیلدونزدی و چسترفیلد را شنیدند. یا در واقع بخشی از آن را در برنامه شنیدند که حدود 30 دقیقه میشد. اولین بازی حوالی کریسمس که از رادیو پخش شد بازی بین برنتفورد و شفیلدیونایتد در 26 دسامبر 1946 بود که برنتفورد 2 بر یک برد و پس از آن پخش مسابقات از رادیو در لیست همیشگی برنامهها قرار گرفت اما لیست تلویزیون در کریسمس همچنان بدون فوتبال باقی مانده بود. برنامه معروف Match Of The Day سال 1964 آغاز به کار کرد اما تا باکسینگدی 1970 در روزهای جشن پخش نمیشد. هواداران فوتبال میتوانستند در آن زمان برنامههای ورزشی دیگری مثل Football Focus یا Final Score را تماشا کنند. سرانجام اتحادیه سازمان لیگ در میانههای دهه 1980 میلادی با تلویزیون به توافق رسید و 27 دسامبر 1988 بینندهها یک بازی را در روزهای حوالی کریسمس از تلویزیون دیدند که دیدار بین نوریچ و وستهام بود. دیداری که نوریچ 2 بر یک برد. جالب است بدانید گزارشگر آن بازی مارتین تیلر بود که با وجود اینکه 3 دهه از آن زمان گذشته هنوز در کریسمس فوتبال گزارش میکند.